Belgische controlesoftware voor LISA Pathfinder

Een Europees team onder leiding van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA heeft nu een laserprototype gedemonstreerd, dat aan de vereisten van de LISA-missie voldoet. Die vereisten zijn bijzonder streng, want LISA past in een reeks van ambitieuze experimenten om de algemene relativiteitstheorie van Albert Einstein te testen.

Gravitatiegolven

Een van de belangrijkste doelstellingen is de waarneming van gravitatiegolven. De algemene relativiteitstheorie voorspelt hun bestaan, maar tot nu toe werden ze nog niet waargenomen. Deze golven zouden door de ruimte bewegen zoals rimpelingen in een vijver.

LISA is de eerste ruimtemissie die zal proberen zulke gravitatiegolven te ontdekken als een ultieme test van de algemene relativiteitstheorie.

De lancering van LISA is voorzien voor rond 2014. De bedoeling is om laserlicht te gebruiken om de kleine variaties in afstand te meten, die een passerende graviatiegolf tussen twee afzonderlijke massa’s teweegbrengt.

Tien picometer

Daarvoor zal LISA bestaan uit een driehoekige constellatie van drie ruimtetuigen, die zich op een afstand van vijf miljoen kilometer van elkaar bevinden. Deze LISA ‘laser interferometer’ moet over deze enorme afstanden relatieve verplaatsingen kunnen meten met een nauwkeurigheid van 10 picometer. Bijna onwaarschijnlijk, want één picometer is een miljoenste van een miljoenste van een meter…

Maar het kan. Samen met de optisch-electronische afdeling van ESA hebben nu een aantal Europese bedrijven (Astrium GmbH, Innolight GmbH en Contraves Space AG) in samenwerking met het Max-Planck-instituut voor Gravitationele Fysica in Hannover, Duitsland in een labo aangetoond dat de uiterst strenge specificaties voor LISA kunnen gehaald worden.

Einstein kon nooit vermoeden dat zijn voorspelling al in een niet al te verre toekomst expermenteel zou kunnen getest worden. In zijn tijd was het nog helemaal ondenkbaar dat snel de technologische middelen beschikbaar zouden zijn om de uiterst nauwkeurige metingen uit te voeren.

Maar de verbijsterende vooruitgang van lasertechnologie en optische metrologie gedurende de laatste twintig jaar maken deze test van de algemene relativiteitstherie nu toch mogelijk.

LISA Pathfinder

Op dit ogenblik draait de Europese sonde SMART 1 met succes in een baan om de maan. SMART 1 maakt deel uit van de serie Small Missions for Advanced Research in Technology.

ESA maakt nu werk van nieuwe kleine satellieten, die nieuwe ruimtevaarttechnologie moeten uittesten met het oog op toekomstige wetenschappelijke programma's.

De Belgische KMO Spacebel zal alvast de controlesoftware van de sonde LISA Pathfinder ontwerpen en ontwikkelen. De lancering van LISA Pathfinder is voorlopig voorzien voor het midden van 2009. Het ruimtetuig moet innoverende technologieën en uitrustingen uitproberen die in het kader van de LISA-expeditie zullen worden aangewend. LISA Pathfinder is dus een soort 'proefkonijn' voor het ambitieuze LISA-project.

Spacebel is niet aan zijn proefstuk toe. Het ontwikkelde eerder al software voor de 'made in Belgium' satellieten PROBA 1 en PROBA 2 en voor de eerste Europese maansonde SMART 1. Het contract voor LISA Pathfinder vertegenwoordigt een bedrag van 700.000 euro voor het software engineering bedrijf in de Luikse Spatiopôle, dat onder meer in Hoeilaart een bijkantoor heeft.

Meer informatie

Alberto Gianolio
ESA LISA Project Manager
alberto.gianolio @ esa.int

Oliver Jennrich
ESA LISA Project Scientist
oliver.jennrich @ esa.int

Thierry du Pré Werson
Algemeen Directeur Spacebel
thierry.du_pre@spacebel.be