Astronome Mariska Kriek wint Huygens wetenschapsprijs
De jury was het er unaniem over eens: astronome Mariska Kriek verdient de Christiaan Huygens wetenschapsprijs 2008. Kriek krijgt de prijs voor haar promotieonderzoek naar de evolutie van sterrenstelsels in het jonge heelal. Haar conclusie: sterrenstelsels waren veel sneller volwassen dan we tot nu toe dachten. De prijs wordt op 16 oktober uitgereikt door minister van OCW Ronald Plasterk. Sponsor dit jaar is de Europese Ruimtevaartorganisatie ESA.
Kriek deed haar onderzoek met verschillende telescopen, waaronder de Gemini telescoop en de Very Large Telescope in Chili en de NASA-ESA Hubble ruimtetelescoop. Nieuwe instrumenten voor het nabij-infrarood maakten het mogelijk om de jonge sterrenstelsels gedetailleerd te bestuderen. Iets dat nog niet eerder was gedaan door astronomen.
Wat heb je precies bestudeerd?
‘We wilden weten hoe sterrenstelsels zich ontwikkelden toen het heelal zo’n drie miljard jaar oud was. Dat hebben we gedaan door heel ver in het heelal te kijken. Ver weg betekent meteen ook ver terug in de tijd. Want het licht van die sterrenstelsels heeft er ongeveer elf miljard jaar over gedaan om de aarde te bereiken.’
En wat heeft het opgeleverd?
‘We hadden verwacht dat er in de jonge sterrenstelsels nog volop stervorming plaatsvond. Dat bleek niet het geval. De sterrenstelsels waren een stuk kleiner en compacter dan nu het geval is, maar ze waren al vrij vroeg ‘volwassen’. Dat hebben we ontdekt door goed naar de spectra van de stelsels te kijken.’
We zaten dus op het verkeerde spoor...
‘Dat klopt. Veel theoretici maken modellen van het heelal. Die zijn gebaseerd op gegevens uit het lokale en dus recente heelal. Over hoe het heelal er heel lang geleden uitzag, hadden ze geen informatie. Dat kon ook niet, want telescopen beschikten nog niet over apparatuur om naar dat oude heelal te kijken. Die techniek hebben we nu wel. Met ons onderzoek kunnen de modellen worden verbeterd. ’
Je zegt steeds ‘wij’. Waren er meer mensen bij betrokken?
‘Heel veel zelfs. Het was een internationaal team van astronomen. Ik heb binnen dat team de spectroscopie van de sterrenstelsels gedaan. Dat betekent dat ik ze bij verschillende golflengten heb onderzocht. Vooral in het begin was dat lastig, omdat de instrumenten die we hebben gebruikt nog niet zo lang bestaan. Ook wij moesten er volop mee leren werken.’
Waarom waren de sterrenstelsels vroeger een stuk compacter dan nu?
‘Dat wordt mijn volgende onderzoek. Hoe de sterrenstelsels zich hebben ontwikkeld tot de huidige vorm is een raadsel. Misschien zijn ze op de een of andere manier opgeblazen, of speelt er een ander mechanisme. Dat is nog een grote puzzel op dit moment...’
Wat ga je doen met het prijzengeld?
‘Geen idee nog. Ik denk het geld maar gewoon op de bank zetten en genieten van de eer. Ondertussen werk ik als postdoc bij de Princeton universiteit verder om de puzzel op te lossen.’
Christiaan Huygensprijs
De Christiaan Huygens wetenschapsprijs wordt sinds 1998 jaarlijks toegekend aan een onderzoeker die met zijn of haar proefschrift een belangrijke bijdrage heeft geleverd aan de wetenschap. Dat gebeurt in vijf verschillende wetenschapsgebieden. Dit jaar was ruimtewetenschappen aan de beurt. De prijs bedraagt tienduizend euro, een oorkonde en een bronzen beeld van Christiaan Huygens. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA sponsort de Christiaan Huygens Wetenschapsprijs in het vakgebied ruimtewetenschappen.
Op 16 oktober reikt Minister Plasterk de prijs uit aan Mariska Kriek in de Oude Kerk in Voorburg, Herenstraat 77 te Voorburg. De ceremonie start om 14.45 u. De prijsuitreiking is gratis toegankelijk voor genodgden. Een aanvraag voor het bijwonen van de bijeenkomst kunt u tot uiterlijk 15 oktober indienen via: aanmelden@christiaanhuygensprijs.nl.
Voor meer informatie:
Arjen Verduijn, bestuurslid stichting Christiaan Huygensprijs
Tel: 06 54650882.