ESA zet volgende stap in Cosmic Vision programma
ESA heeft groen licht gegeven voor de volgende ontwikkelfase van drie ruimtemissies: Euclides, PLATO en Solar Orbiter. Twee van de drie missies gaan deel uitmaken van het Cosmic Vision programma dat ESA uitvoert tussen 2015 en 2025. Ook de Nederlandse industrie speelt een belangrijke rol in Cosmic Vision.
De missies die nu de ‘definitiefase’ ingaan passen alle drie in de doelstelling van het Cosmic Vision programma: de grote vragen van het heelal ontrafelen. Euclides doet onderzoek naar donkere energie en donkere materie. De satelliet maakt een kaart van de verdeling van sterrenstelsels om zo de onderliggende ‘donkere structuur’ van het heelal aan het licht te brengen.
PLATO staat voor ‘Planetary transits and oscillations of stars’. Deze missie moet een van de meest prangende vragen uit de astronomie beantwoorden: hoeveel planeten zijn er rond andere sterren dan onze zon. De Solar Orbiter gaat de zon gedetailleerder dan ooit in kaart brengen, inclusief de polen en de achterkant die vanaf de aarde niet te zien is.
IXO
Naast de drie middelgrote missies die nu een volgende fase ingaan, wordt ook doorontwikkeld aan de grote missies van het Cosmic Vision programma. Er zijn nog vier missies in de race, waaronder ook de internationale röntgentelescoop IXO. Nederland levert aan deze missie een belangrijke bijdrage.
IXO is een samenwerking tussen ESA, NASA en het Japanse JAXA. De ruimtevaartorganisaties willen samen een opvolger bouwen van de Chandra en XMM-Newton ruimtetelescopen. Een die röntgenstraling nog veel nauwkeuriger in kaart brengt en zo tweeduizenden wetenschappers wereldwijd van waardevolle gegevens kan voorzien.
Silicium spiegels
Het Nederlandse bedrijf cosine leidt een Europees consortium met onder meer SRON, CCM en Micronit, dat nieuwe technologie ontwikkelt voor IXO. Max Collon van cosine: ‘Tot nu toe werken röntgenmissies met glazen of metalen lenzen. Die zijn zwaar en daardoor niet eenvoudig groot uit te voeren. Wij werken aan een siliciumstructuur, waarmee het mogelijk wordt om de diameter van de IXO-spiegel vier meter groot te maken.’
De techniek wordt ‘silicon pore optics’ genoemd. Het uitgangspunt zijn silicium ‘wafers’ die ook in telefoons en computers worden gebruikt. Het Nederlandse Micronit modificeert de wafers, zodat cosine er de lenselementen voor gebruik in de röntgentelescoop van kan maken. In 2006 bouwde cosine met de wafers van Micronit een eerste demonstratiemodel van de IXO-lens. Eind 2011 moet de eerste lens klaar zijn die voldoet aan de strenge normen voor ruimtevaart hardware.
IXO moet nog definitief verkozen worden als een van de missies in het Cosmic Vision programma. Collon heeft alle vertrouwen in de toekomst: ‘Wij zijn ervan overtuigd dat IXO er komt. De Europese silicium spiegels maken een goede kans om dan aan boord te zijn. Onze techniek betekent een enorme sprong voorwaarts voor röntgenwetenschappers overal ter wereld.’
