Hilversumse scholier krijgt waarnemingstijd op grootste telescoop ter wereld
In het kader van het honderdjarige jubileum van de Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (NVWS) organiseerde de jongerenwerkgroep (JWG) van deze vereniging eind vorig jaar een waarnemingswedstrijd. Die is nu gewonnen door de Hilversumse scholier Marcel Haas.
Hij krijgt twee uur waarnemingstijd op de grootste telescoop ter wereld: de Very Large Telescope van de European Southern Observatory (ESO) in Chili.
Uit de ingediende voorstellen voor de waarnemingswedstrijd kwamen vier nominaties. Ramon van der Hilst (15 jaar) uit Nederhorst den Berg stelde een speurtocht naar het ontstaan van zogenoemde dubbel-dubbel radiosterrenstelsels voor. Cristel Dierick (17 jaar) uit Tiel wilde weten wat de oorzaak is van de uitbarstingen van gammastraling ver in het heelal. Sebastiaan de Vet (16 jaar) uit Maarssen was voornemens om in het grootst mogelijke detail de kernen van verweggelegen dwergsterrenstelsels te bestuderen. Marcel Haas (18 jaar) stelde voor planetaire nevels in bolvormige sterhopen te onderzoeken.
De Nederlandse vakjury was lovend over de kwaliteit van alle vier de genomineerde voorstellen. Het voorstel van Haas werd uiteindelijk gekozen omdat het niet alleen een echt astrofysisch probleem aanpakt, maar ook precies zo’n probleem is dat met slechts 2 uur waarnemen opgelost zou kunnen worden.
Sterrenkundig raadsel
Planetaire nevels zijn de overblijfselen van middelzware sterren aan het eind van hun leven. Voordat de sterren uitdoven, stoten ze gassen uit die door de energie van de ster gaan oplichten. Sterrenkundigen weten vrij veel over het bestaan van zulke nevels. Ze zijn overal in de schijf van ons melkwegstelsel te vinden. Maar hun aanwezigheid in bolvormige sterrenhopen – begeleiders van melkwegstelsels en verzamelingen van tienduizenden tot miljoenen sterren die door hun onderlinge zwaartekrachtswerking als een bol bij elkaar worden gehouden – vormt een waar sterrenkundig raadsel.
Volgens de huidige astrofysische modellen horen planetaire nevels niet in bolvormige sterrenhopen voor te komen. De sterren in de hopen zijn zo licht dat ze onvoldoende energie uitstralen om de uitgestoten gassen als planetaire nevels op te laten lichten. Van de honderdvijftig tot nu toe onderzochte sterrenhopen bleken er vier, misschien vijf toch planetaire nevels te bevatten. Sommige astronomen denken dat de planetaire nevels in bolvormige sterrenhopen zijn ontstaan nadat twee sterren ‘fuseerden’ en nu samen een zwaardere ster vormen.
Marcel Haas wil met de gewonnen waarnemingstijd het vraagstuk van de planetaire nevels flink onder de loep nemen. Eind juli of begin augustus vertrekt hij onder begeleiding van een vakastronoom naar Chili om de door hem voorgestelde waarnemingen uit te voeren.
