Komeet in zicht!

Komeet Ikeya-Zhang ontleent zijn naam aan twee amateurastronomen, Kaoru Ikeya uit Japan en Daquig Zhang uit China. Op 1 februari vonden zijn onafhankelijk van elkaar een zwak lichtvlekje in het sterrenbeeld Walvis. De komeet was toen van de negende grootte en alleen nog door een telescoop te zien.

Ikeya had al meer komeet-ontdekkingen op zijn naam staan. In de jaren 1963 tot 1967 was hij (mede-)ontdekker van 5 kometen. De bekendste was Ikeya-Seki, die rakelings langs de zon scheerde en een opvallende verschijning aan de hemel werd. Ook de andere kometen werden alle met het blote oog waarneembaar.

Ook komeet Ikeya-Zhang heeft zich tot een met het blote oog zichtbaar hemellichaam ontwikkeld. Al kort na de ontdekking nam de helderheid vrij snel toe en ontwikkelde de komeet een staart van van de zon af gerichte gassen. Op dit moment beweegt de komeet zich van het sterrenbeeld Vissen naar Andromeda. Op 4 april staat de komeet zeer dicht bij de Andromedanevel (M31). Dat is een melkwegstelsel als het onze, dat zich door zijn enorme afstand van 2 miljoen lichtjaar aan de hemel als een zwak lichtvlekje openbaart. De komeet is dan mogelijk nog van de 3e grootte en ongeveer even helder. Overigens staat de komeet veel dichterbij dan die Andromedanevel. Op 18 maart passeerde hij het perihelium (= het punt van zijn baan dat het dichtste bij de Zon ligt). De komeet bevond zich toen op 76 miljoen km van de zon, ofwel ongeveer halverwege de afstand aarde-zon. Op grond van baanberekeningen wordt vermoed dat Ikeya-Zhang dezelfde komeet is als de komeet uit 1661, die onder andere door de Poolse astronoom Johan Hevelius werd gezien. Als dat zo is, heeft de komeet in 341 jaar een omloop rond de zon voltooid en is nu teruggekeerd.

Waar te zien?

De beste kans om de komeet waar te nemen is tussen 20 en 21 uur (21 tot 22 uur bij zomertijd). Het is dan al donker en de komeet staat laag boven de noordwestelijke horizon. Hij bevindt zich een eind rechtsonder de planeet Mars, die vrij duidelijk als een oranje ‘ster’ in het westen zichtbaar is. Met een verrekijker zien we van de komeet een compact neveltje (de komeetkop), met een uitwaaierende staart aan de linkerkant. Begin april is de komeet beter aan de ochtendhemel te zien. Na half april wordt de komeet ‘circumpolair’. Hij beweegt dan door de sterrenbeelden Cepheus, Draak en Hercules en kan vrijwel de gehele, maar steeds korter wordende nacht worden waargenomen. Ondanks zijn langzaam afnemende helderheid zal de komeet mogelijk nog tot eind juni zijn te volgen.

ESA en kometen

Kometen hebben altijd tot de verbeelding gesproken. Ook wetenschappelijk gezien zijn kometen van groot belang. Ze zijn zo oud als ons zonnestelsel en bevatten nog de oer-bestanddelen van de nevel waaruit zowel zon als planeten ontstonden. In 1986 zond ESA de komeetverkenner Giotto naar de bekende komeet van Halley. In januari 2003 lanceert ESA de nieuwe komeetverkenner Rosetta. Die gaat eerst op weg naar twee planetoïden en arriveert in 2011 bij komeet Wirtanen. Komeet Wirtanen wordt vervolgens twee jaar lang van zeer nabij bestudeerd, waarbij ook een landingsvaartuigje op het oppervlak zal neerdalen.

Rosetta kwam recentelijk uit de grote vacuümkamer bij ESTEC in Noordwijk. Daarin werden het moedervaartuig, de lander en het instrumentarium getest op een tien jaar durend verblijf in de ruimte bij zowel extreme koude als felle zonnestraling. Die test heeft Rosetta met vlag en wimpel doorstaan.