Metop-A levert eerste metingen van ozon en stikstofdioxide
Het GOME-2 meetinstrument aan boord van ESA’s weersatelliet MetOp-A werkt precies volgens verwachting. Onlangs verschenen de eerste meetresultaten van de mondiale ozonlaag en de luchtkwaliteit boven Europa. Het instrument heeft een belangrijke Nederlandse inbreng.
De eerste kaarten werden samengesteld door de Duitse ruimtevaartorganisatie DLR, samen met de satellietbeheerder EUMETSAT. De ozonkaart van 7 januari toont grote variëteit in de ozonlaag; ozonrijke lucht in de noordelijke breedtegraden en minder ozon in de subtropische regio. De stikstofdioxidekaart van 4 februari toont op stadsniveau waar luchtvervuiling zich concentreert.
Opgetogen
‘We zijn ontzettend opgetogen’, zegt Piet Stammes, onderzoeker van het KNMI. ‘De gegevens zijn relatief snel na de lancering beschikbaar gekomen en zien er prima uit.’ Het KNMI gaat de data van GOME-2 gebruiken voor wereldwijde ozonprofielen, windsnelheidsmetingen boven zee en wolkenonderzoek. De eerste complete, bruikbare kaarten denkt het instituut later dit jaar te kunnen presenteren.
Ook TNO, bedenker van het basisontwerp van het GOME-2 meetinstrument – en verantwoordelijk voor de kalibratie – is tevreden met de eerste resultaten. Projectleider Gerard Otter: ‘De hardware functioneert goed. We hebben het gedrag van GOME-2 op aarde uitgebreid bestudeerd. In de ruimte wijkt het instrument nauwelijks af van onze verwachtingen.’
TNO heeft een rijke traditie op het gebied van ozonmeetinstrumenten. Eerder ontwikkelde het Nederlandse bedrijf Sciamachy voor ESA’s Envisat en GOME voor de Europese onderzoekssatelliet ERS-2. Daarna volgde OMI voor een Amerikaanse aardobservatiesatelliet. Otter verklaart het succes: ‘We hebben ontwerpers in huis die in UV en nabije infraroodstraling écht slimme oplossingen kunnen verzinnen. Dat heeft te maken met een stukje gevoel en jarenlange praktijkervaring.’
Lange termijn
GOME-2 werd op 19 oktober 2006 gelanceerd aan boord van ESA’s MetOp-A weersatelliet. MetOp-A is de eerste van drie polaire weersatellieten die meteorologen en wetenschappers tot het jaar 2022 voorzien van allerhande meetgegevens. Het instrument GOME-2 aan boord scant de hele aarde in iets meer dan een dag. Daarbij worden onder andere de luchtvervuiling, de ozonlaag en de verdeling van gassen in de atmosfeer in kaart gebracht.
‘Het is erg belangrijk om de continuïteit van deze gegevensstroom op de lange termijn te waarborgen’, aldus onderzoeker Stammes. ‘Tot midden jaren tachtig tastte de uitstoot van cfk’s de ozonlaag aan. Die uitstoot is de laatste decennia sterk teruggedrongen, maar de uitstoot van broeikasgassen is juist toegenomen. We willen het effect van beide verschijnselen op de ozonlaag onderzoeken en zien of de klimaattrend zo verloopt als we hopen; dat de ozonlaag zich weer herstelt. Om dit te kunnen waarnemen, moet je vele jaren observaties doen.’
