Satellieten brengen woongebied bedreigde berggorilla's in kaart
Milieubeschermers hebben kennis gemaakt met prototypen van door satellieten vervaardigde kaarten , waarop met ongekende nauwkeurigheid een afgelegen habitat van bedreigde Afrikaanse berggorilla's in beeld is gebracht. Het in productie nemen van dergelijke kaarten zal belangrijk bijdragen aan de bescherming van de gorilla’s. Van de berggorilla’s zijn nog minder dan 700 exemplaren in leven.
"Het is fantastisch alvast inzage te hebben in materiaal dat we straks in het veld gaan gebruiken," zegt Maryke Gray, medewerker Regional Monitoring van het International Gorilla Conservation Programme (IGCP). Het in kaart gebrachte gebied is een vulkanisch massief dat veelal lastig toegankelijk is; de paar bestaande kaarten zijn ruim dertig jaar oud en vaak onnauwkeurig, en van sommige gebieden is helemaal niets voorhanden."
Dennis Babasa, coördinator Ecological Monitoring van het Oegandese Institute of Tropical Forest Conservation, voegt daaraan toe: "Deze kaarten wilden we al lang maken, maar het ontbrak ons gewoon aan de middelen. Remote sensing biedt ons nu middelen die we goed kunnen gebruiken."
Berggorilla's leven hoog in de bossen in het grensgebied van Rwanda, Oeganda en de Democratische Republiek Congo. Dit gebied beslaat vijf nationale parken; drie daarvan zijn door de UNESCO aangewezen als World Heritage Site (werelderfgoed), terwijl de andere twee daarvoor zijn voorgedragen.
Politieke conflicten in de regio hebben echter tot een toestroom van vluchtelingen naar de gebieden rondom de parken geleid. Door houtkap voor landbouw en brandstof, en stroperij voor voedsel worden de parken aangetast en wordt het woongebied van de gorilla's verkleind.
De parken zijn moeilijk te beschermen aangezien zij omgeven worden door buitengewoon lastig toegankelijke en nauwelijks in kaart gebrachte gebieden. In het kader van een door ESA geleid project, Build Environment for Gorilla (BEGo), is met aardobservatie-apparatuur kaartmateriaal van de regio gemaakt ter ondersteuning van de lokaal opererende milieuinstanties.
Op 10 en 11 juni kwamen vertegenwoordigers van de BEGo-partners - UNESCO, IGCP, het Eastern Africa Programme Office van het Wildlife Fund (WWF-EAPO), Institute Congolese of Nature Conservation (ICCN) en het Oegandese Institute of Tropical Forest Conservation (ITFC) - bijeen in ESA’s European Space Research Institute (ESRIN) in het bij Rome gelegen Frascati, om het eerste materiaal te beoordelen.
Dat bestaat uit een basiskaart op een schaal van 1:50000, een kaart van de bodembedekking en een digitaal elevatiemodel (DEM) van het gebied rond het Volcanoes National Park in Rwanda.
Van de basiskaart was voor de tweedaagse bijeenkomst een papieren versie gemaakt. Het DEM werd bovendien over de basiskaart en de kaart van de bodembedekking heen gelegd om het landschap in reliëf weer te geven. Ook maakten de BEGo-partners met behulp van ESRIN's Virtual Reality Theatre een simulatievlucht over het gebied om met het materiaal vertrouwd te raken.
Met de bijeenkomst werd de eerste fase van BEGo’s afgesloten, legt Mario Hernandez van UNESCO uit: "Tot nu toe heeft het project proefmateriaal opgeleverd. De bedoeling van deze bijeenkomst was te bekijken of we daarmee verder konden.
"Het is geweldig dat we nu zo ver zijn, dat we in feite de productiefase ingaan en alle kaarten voor alle in het kader van het BEGo-project geselecteerde regio's gaan maken. Met andere woorden: het proefmateriaal is goed bevonden!"
Gray voegt daaraan toe: "Wat wij hier doen is op grond van onze kennis indelingsfoutjes en andere problemen aangeven. Het werk is voor 95% af; met de overige 5% zijn we nog bezig. Het nieuwe materiaal komt natuurlijk goed van pas bij het coördineren van patrouilles en dergelijke. We hebben nu een kaart die zich uitstrekt over alle drie de landen, waar we vroeger waren aangewezen op nationale kaarten, elk op een verschillende schaal."
Marc Languy van WWF-EAPO benadrukt de omvang van het bestreken oppervlak: "De kaart beslaat een regio tot ver buiten de parkgrenzen, want de parken moeten niet worden gezien als gebieden op zich, maar als deel van het totale landschap. Ook moet er gedacht worden aan de ontwikkeling van de plaatselijke nederzettingen, anders verdwijnen er straks delen van de parken. De kaart kan ons daar goed bij helpen, bijvoorbeeld via het plannen van ecotoerisme waarbij de plaatselijke bevolking gebaat kan zijn."
In de volgende fase wordt ook het resterende woongebied van de berggorilla in kaart gebracht: de World Heritages Sites Kahuzi-Biega National Park en Virunga National Park in de Democratische Republiek Congo, en Bwindi National Park en Mgahinga National Park in Oeganda. Tegelijkertijd worden ook bijbehorende kaarten met wijzigingen in de bodembedekking sinds 1990 gemaakt.
"De bevolkingsdruk op de parkgrenzen is onverminderd groot: met materiaal waarop de verandering in de bodembedekking te zien is, kunnen wij de bedreigde gebieden aangeven", voegt Hernandez toe. "Op de langere termijn kunnen de BEGo-methoden natuurlijk worden ingezet voor andere bedreigde gebieden die als Werelderfgoed zijn aangewezen - alleen al in de Democratische Republiek Congo zijn er drie die op die manier in kaart gebracht zullen worden."
Vorige jaar zijn ESA en UNESCO officieel overeengekomen een project te starten om ruimtetechnologie te gebruiken ten behoeve van de World Heritage Convention. Andere ruimtevaartorganisaties doen ook mee aan het project. Zo gaat het Belgisch Instituut voor Federaal Wetenschapsbeleid ruimtetechnologie gebruiken om alle gebieden die binnen de Democratische Republiek Congo als Werelderfgoed zijn aangewezen in beeld te brengen, waarbij gegevens en kennis over en weer worden uitgewisseld met BEGo.
Het BEGo-project is een dienstdemonstratieproject dat plaats vindt in het kader van ESA’s Data User Element, waarbij het in Nederland gevestigde Synoptics fungeert als voornaamste contractant.
