Sterrenkijkdagen 2002

Ontdek het heelal

Bedoeling van de landelijke sterrenkijkdagen is dat iedereen op een informele wijze kan kennisnemen van de sterrenhemel en de mooie hobby sterrenkunde. De landelijke coördinatie van de sterrenkijkdagen is ook dit jaar weer in handen van Stichting ‘De Koepel’ te Utrecht.

Raadpleeg voor de preciese datum en tijden de lijst met kijkplaatsen, adressen en openingstijden. De toegang is veelal gratis, maar bij sommige sterrenwachten wordt een geringe entreeprijs gevraagd (zie de lijst). Bij helder weer kunnen de kraters op de Maan, de ringen van Saturnus en de manen van Jupiter worden bewonderd

Wat is er te zien?

Maan met kraters
Op vrijdag 22 maart zien we de maan half verlicht. De schijngestalte is dan Eerste Kwartier. Op die dag staat de maan ook vlakbij de planeet Jupiter. Een dag later zien we hem onder de ster Pollux van de Tweelingen en op zondag 24 maart is hij in het sterrenbeeld Kreeft, rechts van de Leeuw. Met een verrekijker kunnen we al kraters zien op de Maan. Een telescoop toont er vele tientallen.

‘Avondster’
Als het nog maar net donker is en het weer helder, zien we vlak boven de westelijke horizon een helder lichtpuntje. Dat is geen ster, maar een planeet: Venus. Kort na 20 uur verdwijnt de planeet uit het zicht en gaat zij onder. Venus is omgeven door een dicht wolkendek, dat heel goed het zonlicht weerkaatst. Met een telescoop kunnen we zien dat de planeet schijngestalten vertoont net als de Maan. Dit voorjaar is Venus vrijwel 'vol' verlicht en te zien als een klein bolletje. Komende zomer is zij maar voor de helft verlicht.

Gekleurde planeet
Mars is aan begin van de avond zichtbaar in het westen, een paar uur langer dan Venus. Als Venus ook nog zichtbaar is, zien we Mars een eind erboven. Hoewel een veel kleiner lichtje, valt Mars op door zijn oranje kleur. Hij gaat tegen 23 uur onder. Mars staat in maart 2002 vrij ver van de aarde en met de telescoop bekeken is het bolletje dan ook erg klein. Op dit moment draaien er twee ruimtetoestellen van NASA rond Mars, die onder andere het oppervlak van de planeet in kaart brengen. In december 2003 arriveren ESA’s Mars Express en zijn lander Beagle 2 bij de planeet.

Reuzenplaneet Jupiter
Jupiter is een zeer heldere planeet. In de tweede helft van maart is hij de hele avond en tot ver na middernacht zichtbaar. Aan het begin van de avond staat hij hoog in het zuiden in het sterrenbeeld Tweelingen. Op 22 maart staat hij vlakbij de Maan. Links van Jupiter zien we twee ongeveer even heldere sterren: dat zijn Castor en Pollux. Rechtsonder Jupiter is de oranje getinte ster Betelgeuze te zien van het sterrenbeeld Orion. Boven Jupiter staat Capella, hoofdster van de Voerman. Later op de avond verhuist Jupiter naar het zuidwesten en staat hij minder hoog. Met een verrekijker kunnen we enkele stipjes vlakbij de planeet opmerken. Met een telescoop zijn die veel duidelijker zichtbaar. Het zijn manen van Jupiter. In zo'n sterrenkijker is Jupiter zelf te zien als een iets afgeplat bolletje met enkele donkere wolkenbanden erop.

Saturnus met de ring
Saturnus siert het sterrenbeeld Stier en is ongeveer even helder als de ster Aldebaran. Beide zijn rechts van Jupiter te zien en blijven de hele avond boven de horizon. Rechtsboven dit tweetal zien we met het blote oog een klein ‘sterrenwolkje‘: de Pleiaden of het Zevengesternte. Bekijk dat eens met een verrekijker of telescoop: een schitterend gezicht zo'n zwerm sterren in de ruimte. Saturnus met zijn fraaie ring is een van de mooiste hemellichamen die we met een amateurtelescoop kunnen zien. Behalve die ring toont een kijker ook een of meer van de vele manen van Saturnus.

Fraaie gasnevel
Het sterrenbeeld Orion staat aan het begin van de avond hoog in het zuid(westen). Onder de drie gordelsterren in het midden van dit sterrenbeeld zien we met het blote oog – als het goed helder is – een klein vlekje. De verrekijker laat een duidelijk neveltje zien en een telescoop biedt een prachtig grillige nevelvlek met sterretjes erin: de beroemde Orionnevel. Het is een gebied van waterstofgas tussen de sterren, op 1500 lichtjaar van ons vandaan, waar nog steeds nieuwe sterren ontstaan.

Komeet voor de verrekijker
Begin februari 2002 werd een nieuwe komeet ontdekt. Naar de Japanse en Chinese ontdekkers wordt hij komeet Ikeya-Zhang genoemd. Op 18 maart passeert de komeet het perihelium, d.w.z. dan is hij met een afstand van 75 miljoen km het dichtst bij de Zon. De komeet is aan het begin van de avond (tot 21 uur) met het blote oog moeilijk zichtbaar, maar wel gemakkelijk met een verrekijker: een neveltje tussen de sterren, met misschien iets van een staartje. De komeet bevindt zich van 22-24 maart in een deel van het sterrenbeeld Vissen. Dat is rechtsonder de planeet Mars, rechtsboven Venus.

Extra programma's

Sterrenkijken is een boeiende activiteit bij helder weer. Als de hobby je te pakken heeft voel je de nachtelijke kou niet! Maar vaak is het in onze streken bewolkt. Mocht het weer tijdens de sterrenkijkdagen niet zo goed zijn, dan is op genoemde plaatsen in ieder geval informatie te krijgen over de sterrenkunde als hobby. Er kunnen instrumenten worden bekeken en resultaten (foto's, dia's, video's) worden bewonderd. Soms worden er presentaties (voordrachten, diaklankbeelden etc) gegeven of is er zelfs een expositie ingericht. Er is tevens een sterrenkundig tijdschrift beschikbaar en andere documentatie. Iedereen, jong en oud is welkom. Ook bij slecht weer is een bezoek de moeite waard!