Zestig dagen in bed voor de ruimtevaart

In bed met het hoofd zes graden omlaag treden effecten op die vergelijkbaar zijn met die bij astronauten in de ruimte. Dankzij deze studie zijn vrouwelijke astronauten in de toekomst beter voorbereid op langdurige ruimtemissies, maar ook voor mensen die langdurig immobiel zijn is het onderzoek medisch relevant.

‘Het viel uiteindelijk wel mee’, zegt Ursula, die inmiddels weer rechtop staat en de allerergste duizelingen achter de rug heeft. ‘Ik heb het onderzoek vanaf het begin gezien als een groot avontuur. En dat was het ook. Je leert ontzettend veel over jezelf, over de andere deelnemers en het onderzoek. De ongemakken waren minimaal en alleen de laatste twee weken heb ik moeite gehad met slapen.’

Astronautengevoel

Van een ‘astronautengevoel’ is bepaald geen sprake, als je zes graden met je hoofd naar beneden gekanteld op een bed ligt. Toch gebeurt er met je lichaam ongeveer hetzelfde als met dat van astronauten in de ruimte: botmassa neemt af, spieren worden slapper. Daarom is bedrust een goede manier om onderzoek te doen naar de effecten van langdurige ruimtemissies op het menselijk lichaam.

Behalve in de ruimtevaart, kan het onderzoek ook hier op aarde een steentje bijdragen. Bijvoorbeeld voor bedlegerige patiënten, mensen met osteoporose en mensen die in hun leven fysieke beperkingen kennen. Met het WISE-project zijn de gevolgen van immobiliteit op de gezondheidstoestand van vrouwen voor het eerst in Europa langdurig onderzocht.

In 2001 en 2002 werd het experiment tweemaal uitgevoerd met mannen. Dat nu de vrouwen aan zet zijn, is niet verwonderlijk. Over verschillen tussen mannen en vrouwen is weinig bekend. Slechts drie vrouwen bleven langer dan zes maanden in de ruimte. Tegenover 48 mannen, waarvan twintig zelfs langer dan een jaar in de ruimte waren. ‘Ik vind het erg belangrijk dat er meer vrouwelijke astronauten komen’, aldus Ursula. ‘Dit onderzoek kan daaraan bijdragen.’

Zelfstandig

Ursula maakte deel uit van de ‘sportgroep’ van het experiment. Anders dan de vierkoppige controlegroep en de vier vrouwen die op een speciaal dieet waren gezet, moest zij zes dagen in de week sporten. Met een soort roeimachine probeerde ze haar spieren in conditie te houden. ‘Mijn spieren zijn verslapt en ik ben zes kilo afgevallen. Toch denk ik dat ik uiteindelijk fitter uit de bedruststudie uitkom, dan ik er aan begon.’

Voor de Nederlandse was het vooral moeilijk te leren omgaan met haar afhankelijkheid van anderen: ‘Ik ben in het dagelijks leven erg zelfstandig. Hier kon ik niet eens mijn eigen handdoek pakken als ik die liet vallen, naar de wc moet je worden gebracht en liggend douchen is vooral in het begin erg vreemd.’ Van echte heimwee heeft ze nauwelijks last gehad. Met een telefoon om haar drie kinderen te kunnen bellen, een internetverbinding en eigen dvd-speler en het intensieve sportprogramma vloog de tijd voorbij.

Toen volgde dat rare moment van opstaan. Net als ESA-astronaut André Kuipers, die na zijn ruimtemissie vooral de eerste dagen evenwichtsproblemen had, moest ook Ursula weer wennen aan het staan: ‘Bij één van de onderzoeken werd gekeken wat ik kon hebben voordat ik flauw zou vallen. Daarna moest ik over een balk op de grond lopen. Dat was heel vreemd. Ik zwabberde wel een beetje.’

Nieuwe ronde

De eerste resultaten van het Women International Space Simulation for Exploration (WISE) experiment worden morgen bekend gemaakt tijdens een persconferentie in het onderzoekscentrum MEDES in Toulouse. Het is een tussentijdse rapportage, want voor dit najaar staat een tweede onderzoekssessie gepland. Hiervoor kunnen vrouwen zich nog aanmelden.

Ursula zou de proef zo opnieuw doen, als het haar gevraagd werd: ‘Van slapend rijk worden is niet echt sprake. Een onderzoek als dit is juist hard werken. Maar je leert er ontzettend veel van. Ik ben nu geduldiger en kan me beter inleven in andere mensen. En ook met die vreselijke afhankelijkheid heb ik leren omgaan. Het was een mooie ervaring.’