Belgische onderzoeker
vindt zwart gat in dwergsterrenstelsel

Volgens Sven De Rycke van de vakgroep Wiskundige Natuurkunde van de Universiteit Gent gebeurde de vaststelling op basis van beelden die de Hubble-ruimtetelescoop - een gezamenlijk project van ESA en zijn Amerikaanse tegenhanger NASA - maakte van het uiterst kleine sterrenstelsel VCC128.

Hij hoopt dat nieuwe waarnemingen met de supersterke VLT-telescoop in de Chileense Atacamawoestijn volgende lente de ontdekking nog kracht zal bijzetten.

Exotische objecten

Zwarte gaten spreken bijzonder tot de verbeelding en we zien ze dan ook vaak opduiken in sciencefictionverhalen. Het zijn zeer massieve maar relatief weinig omvangrijke hemelobjecten. Ze trekken alles aan wat zich te dicht in de buurt waagt (vandaar gat).

Zelfs lichtdeeltjes kunnen er niet aan ontsnappen (vandaar zwart). Volgens astronomen bevindt zich in het centrum van ons eigen melkwegstelsel een zwart gat dat maar liefst drie miljoen maal massiever is dan de zon.

Ring van sterren

Er zijn nu voor het eerst indirecte bewijzen gevonden voor de aanwezigheid van een zwart gat in de kern van een dwergsterrenstelsel. Dit stelsel VCC128 is honderd keer minder massief dan ons eigen Melkwegstelsel en bevindt zich op een afstand van 54 miljoen lichtjaar. Dat betekent dat het licht ervan er 54 miljoen jaar over doet om ons met een snelheid van ongeveer 300.000 kilometer per seconde te bereiken.

Waarnemingen van de Hubble-ruimtetelescoop lieten in het sterrenstelsel een dubbele kern zien: twee heldere vlekjes, symmetrisch rond het middelpunt van het stelsel. De meest waarschijnlijke verklaring hiervoor is dat het om een brede platte ring van sterren gaat die rond een centrale donkere massa draait. Deze ring is minstens een miljard jaar oud en lijkt vrij stabiel te zijn.

Doordat de ring onder een bepaalde hoek bekeken wordt, is die niet als een volledige cirkel (bovenaanzicht) of een recht lijntje (zijaanzicht) zichtbaar, maar als een ellips waarvan vooral de twee uiteinden opvallen.

Aan de hand van de eigenschappen van de ring kon de massa van het zwart gat geschat worden op één tot 50 miljoen keer de massa van de zon. Nieuwe waarnemingen komende lente met de Very Large Telescope (VLT) van het European Southern Observatory (ESO) - waarvan België een lidstaat is - in de Chileense Atacamawoestijn, moeten nog nauwkeurigere schattingen opleveren.

Belangrijk

Bij de Universiteit Gent wordt de ondekking niet meer of niet minder als revolutionair omschreven. De ontdekking van het zwart gat in een dwergsterrenstelsel ondersteunt immers de hypothese dat de vaak waargenomen superzware zwarte gaten (met een massa van miljoenen tot miljarden keren deze van de zon) in reuzensterrenstelsels gevormd worden door de versmelting van een groot aantal kleinere (dwerg)stelsels.

Als die ministerrenstelsels ook zwarte gaten bevatten, dan zouden die na zo'n versmelting al vlug in een spiraalvormige beweging naar het centrum van het nieuwgevormde sterrenstelsel bewegen en als 'voedsel' dienen voor het groeiende superzware zwarte gat.

Simulaties tonen aan dat zwarte gaten eenvoudiger ontstaan in lichtgewichtsterrenstelsels, dan in massieve sterrenstelsels. Dat komt omdat omdat in dwergstelsels clusters van sterren vlugger naar het centrum toe bewegen en er kunnen versmelten, zodat een zwart gat wordt gevormd.

Het was dus bijzonder belangrijk de aanwezigheid van zwarte gaten in het centrum van dwergsterrenstelsels aan te tonen. Tot nu toe was dat nog niet onomstootbaar gebeurd. Het is slechts de tweede keer dat een supermassief zwart gat wordt gevonden in een dwergsterrenstelsel en slechts de derde keer dat een dubbele kern in het hart van een sterrenstelsel wordt ontdekt.

gebaseerd op een persbericht klik hier van de Universiteit Gent

Meer informatie

Dr. Sven De Rijcke
Vakgroep Wiskundige Natuurkunde en Sterrenkunde
Krijgslaan 281, S9
9000 Gent
tel. 09/264.47.91
Sven.Derijcke@UGent.be