De maan verstopt zich in de nacht van 8 op 9 november
Terwijl ESA's ruimtesonde SMART 1 op weg is naar onze ruimtebuur kunnen we in de nacht van zaterdag 8 op zondag 9 november 2003 voor de tweede keer dit jaar genieten van een totale maansverduistering.
De vijf Vlaamse Volkssterrenwachten openen die nacht hun deuren om iedereen in de beste omstandigheden van dit mooie fenomeen te laten genieten.
De maan, de zon en de aarde maken een mooie, maar wat ingewikkelde rondedans. De maan draait rond de aarde op iets minder dan een maand tijd. Ondertussen draaien beiden samen ook nog eens om de zon: daar doen ze een jaar over.
Onze maan geeft zelf geen licht: ze weerkaatst enkel het licht dat van de zon afkomstig is. Soms zien we vanaf de aarde een fijn sikkeltje, soms een halve maan (eerste of laatste kwartier), en soms zien we de maan volledig verlicht (volle maan).
Als het volle maan is, staan zon, maan en aarde op één lijn. Dat gebeurt één keer per maand (29 en een halve dag om precies te zijn). Eén of twee keer per jaar komt de maan in de schaduwkegel van de aarde terecht. In dat geval is er een maansverduistering.
Een rode schijf
Een totale maansverduistering is een spectaculair fenomeen dat zonder optische hulpmiddelen te volgen is. Het eerste deel van de nacht schijnt de maan nog ongehinderd. Maar als je rond 2u20m ’s nachts kijkt, zal op het eerste zicht de maan verdwenen zijn. Als je echter wat beter kijkt, zal je in plaats van de felle volle maan, een rode schijf zien.
Op het eerste zicht is dit eigenaardig, aangezien de maan in de aardschaduw staat en er dus geen rechtstreeks zonlicht op kan vallen. Ook al staat de aarde in de weg, toch is er nog een beetje zonlicht dat door de dampkring rond de aarde wordt afgebogen naar het maanoppervlak. Omdat dit vooral met rood licht gebeurt, ziet de verduisterde maan er dan een beetje roskleurig uit.
Hoe donker de verduisterde maan wordt, hangt sterk af van de samenstelling van de dampkring: kort na een grote vulkaanuitbarsting krijgen we bijvoorbeeld vaak heel donkere eclipsen. Dit kan men al perfect met het blote oog waarnemen. Benieuwd dus wat het ditmaal zal worden!
Waar en wanneer?
Rond 23u45m zal je kunnen merken dat de noordoostelijke rand van de maan ('linksboven') een beetje zwakker begint te worden. Op dat moment zit de maan reeds in de bijschaduw van de aarde. Dit is een lichtere schaduw rond de eigenlijke kernschaduw.
Om 0u33m komt de maan dan de kernschaduw binnen. Kort erna zal je merken dat er een “hap” uit de maan is. Die hap wordt steeds groter en groter, tot om 2u08m de verduistering totaal is. De maximale verduistering is om 2u19m, en om 2u30m komt de maan uit de kernschaduw. Om 4u04m treedt de maan uit de kernschaduw, en heeft ze haar oorspronkelijke helderheid bijna helemaal herwonnen.
De maan zal aan het begin van de totale verduistering zo’n 50 graden hoog staan in het zuiden. Bij het einde van de totaliteit staat ze nog steeds 35° hoog in het zuidwesten.
Zaterdagnacht staat de maan tussen de (vrij zwakke) sterren van het sterrenbeeld Ram. Wat meer naar het oosten (“links”) staat het sterrenbeeld Stier, met onder andere de Pleiaden, een heldere sterrenhoop. Nog verder naar het oosten staat de heldere planeet Saturnus. Als de totaliteit ten einde is, kan je ook gaan zoeken naar Jupiter, die in het oosten opkomt rond 2 uur.
Activiteiten van de Vlaamse Volkssterrenwachten
Uiteraard laten de Vlaamse Volkssterrenwachten zich niet onbetuigd als er zo’n groot astronomisch spektakel te zien is. Elke Volksterrenwacht opent die nacht de deuren vanaf 24 uur.
Je kan er terecht om door verschillende krachtige telescopen de maansverduistering van dichtbij te volgen. De planeten Saturnus en Jupiter (later op de nacht) worden zeker in beeld genomen, alsook enkele andere heldere hemelobjecten zoals dubbelsterren en sterrenhopen.
In elke Volkssterrenwacht wordt er ook aandacht besteed aan de Nacht van de Duisternis.
Bij de adressen van de sterrenwachten hieronder staan ook enkele specifieke activiteiten vermeld:
Volkssterrenwacht Beisbroek
Zeeweg 96, 8200 Brugge
tel. 050/39.05.66
http://www.beisbroek.be
info@beisbroek.be
Activiteiten in het aangrenzende Natuurcentrum (voordracht en informatie over vleermuizen, boswandeling in de duisternis), bezoek aan interactieve tentoonstelling en planetarium (inkom 3 euro/4 euro), informatie over de Cassiopeiatest om de lichthinder te meten, open vanaf 23u tot 4u30
Europlanetarium Genk
Planetariumweg 19, 3600 Genk
tel. 089/30.79.90
http://www.europlanetarium.com
planetarium@europlanetarium.com
Mysterieuze vollemaanswandeling in Kattevennen, muziek, poëzie, volksverhalen, toneelopvoeringen en optredens, een tentoonstelling en spannende waarnemingsmomenten, open vanaf 19u, tussen 20 en 22u vertrek mysterieuze wandeling, toegangsprijs 5 euro
Volkssterrenwacht Mira
Abdijstraat 22, 1850 Grimbergen
tel. 02/269.12.80
http://www.mira.be
info@mira.be
Multimediavoorstelling over het stelsel aarde-maan, variëteit aan warme dranken, webcam (ook te volgen via www.mira.be), open van middernacht tot 4u30, toegangsprijs 2,50 euro
Volkssterrenwacht Armand Pien
Rozier 44, 9000 Gent
tel. 09/264.36.74
http://www.rug-a-pien.be
info@rug-a-pien.be
Let op: evenement gaat niet door in de Volkssterrenwacht, wél op de parking van het gebouw S9 van de Universiteit van Gent, Krijgslaan 281, 9000 Gent! Tentoonstelling over de maan en de maansverduistering, samenwerking met milieudiensten en verenigingen uit Gent, De Pinte en Merelbeke voor natuurwandelingen tijdens de Nacht van de Duisternis, open vanaf 24u tot 4u30, toegang gratis
Volkssterrenwacht Urania
Mattheessensstraat 60, 2540 Hove
tel. 03/455.24.93
http://www.urania.be
info@urania.be
Introductie in de multimediazaal en beelden van de verduistering buiten op groot scherm, live-commentaar met o.a. Gerard Bodifée, maansverduistering is ook live te volgen via onze website, Urania Mobiel is aanwezig op het dak van het Eco-huis (Antwerpen), open van 22u tot 4u30, inkom 3 euro (inclusief warme soep)
Nacht van de Duisternis
Deze activiteit is een organisatie van de Bond Beter Leefmilieu en de Vereniging Voor Sterrenkunde, en vindt reeds voor de achtste keer plaats. Niet minder dan 162 gemeenten nemen eraan deel!
Meer informatie hierover is te vinden op
http://www.bondbeterleefmilieu.be/nacht
of
Naar info van volkssterrenwacht Urania
