ESA-satelliet gidst Belgische poolreizigers over gevaarlijk zee-ijs

De expeditie Arctic Arc van Alan Hubert en Dixie Dansercoer vindt plaats tijdens het International Polar Year, dat loopt van 1 maart 2007 tot 1 maart 2009. De twee Belgische verkenners hebben onder meer metingen uitgevoerd van de sneeuwdiepte voor de ESA-satelliet Cryosat 2, die in 2009 wordt gelanceerd.

Als ervaren poolreizigers zijn ze het gewoon om te gaan met de uiterst harde, gevaarlijke en fysisch veeleisende omstandigheden die ze tijdens hun expeditie van drie en een halve maand van Rusland naar Groenland via de Noordpool hebben ondervonden. Ze mochten daarbij uiterst lage temperaturen, hoge windsnelheden en enkele breuken en openingen in het ijs (in het Engels leads genoemd) verwachten.

Maar onlangs kregen ze te maken met een bijkomende en potentieel gevaarlijke uitdaging. Toen ze de kustlijn van Groenland naderden brak het zee-ijs in de Lincolnzee, een deel van de Noordelijke Ijszee op een chaotische manier. Dat was niet alleen gevaarlijk, maar het was een bijkomend probleem voor de twee Belgen, die niet anders konden dan rond de open stroken water heen te trekken.

Ondersteuning vanuit de ruimte

Maar voor Alain en Dixie was het een hele geruststelling dat ze bij dergelijke uitdagingen en het nemen van belangrijke beslissingen konden rekenen op logistieke ondersteuning, gebaseerd op gegevens van ESA's satelliet voor aardobservatie Envisat.

De opnamen van de Advanced Synthetic Aperture Radar (ASAR), die onder alle weersomstandigheden waarneemt, en de optische Medium Resolution Imaging Spectrometer (MERIS) worden routinematig geanalyseerd door Leif Toudal Pedersen van het Danish National Space Centre in Denemarken, onderdeel van de Danish Technical University.

Zo is een gespecialiseerde interpretatie mogelijk van de ijsbedekking en een uiterst waardevol synoptisch beeld van de veranderende omstandigheden op dit vlak langsheen de route van de poolreizigers.

Met behulp van deze satellietbeelden kon Leif de expeditie helpen bij het vermijden van het snel opbrekende ijs in het Robson Channel tussen Groenland en Ellesmere Island in het uiterste noorden van Canada. Zo konden de twee mannen naar veiliger oorden geleid worden en hun route naar de kust aangepast worden, meer naar het oosten toe.

'Ik merkte op radarbeelden van de satelliet dat de expeditie in de Noordelijke Ijszee afstevende op moeilijke en gevaarlijke omstandigheden, wat het ijs betreft. Er waren grote gebieden met dun ijs en open water', zegt Leif Toudal Pedersen.

'Gelukkig kon ik volgen hoe het ijs veranderde en waar het naartoe dreef, dankzij de dagelijkse opnamen van de ASAR-sensor aan boord van Envisat. Die leverde voortdurend informatie over de evolutie van het ijs. In combinatie met een automatisch systeem voor de verwerking van de gegevens en dagelijkse mozaïeken van het optische MERIS-instrument kon ik veilige en onveilige gebieden in het zee-ijs voorspellen en deze cruciale informatie via de International Polar Foundation doorgeven aan Alain en Dixie in het veld.'

Metingen voor Cryosat 2

De expeditie Arctic Arc maakt deel uit van het International Polar Year 2007-2008. Alain Hubert en Dixie Dansercoer 'stapten' op het zee-ijs langs de kust van Siberië op 1 maart 2007 en hebben sindsdien de onwaarschijnlijke afstand van 1600 kilometer afgelegd.

Ze trekken elk een slee van 130 kilogram voort met voorraden en apparatuur. Tijdens hun tocht leveren de twee verkenners een bijdrage aan de voorbereiding van de ESA-missie Cryosat 2 (lancering voorzien voor 2009) door regelmatig de diepte van de sneeuwlaag te meten.

De metingen worden door onderzoekers gebruikt om in te schatten hoe men de hoeveelheid sneeuw kan voorspellen via bestaande klimaatmodellen. De metingen dienen ook als input bij methoden die de nauwkeurigheid van toekomstige kaarten van de dikte van het zee-ijs moet verbeteren.

De twee poolverkenners bevinden zich nu op stabiel ijs en hebben nog minder dan 50 kilometer voor de boeg. Ze zullen naar verwachting deze week hun lange tocht beëindigen.

Op 10 juni gaf Alain Hubert de volgende commentaar: 'We lijken de moerasachtige massa van de voorbije weken in de Lincolnzee te zijn gepasseerd, vooral waar die versmalde. We merken dat we ons nu terug op oud en stabieler ijs bevinden. Ik zal nooit begrijpen wat er in de Lincolnzee gebeurd is. Maar in elk geval denk ik dat de ergste problemen eindelijk achter de rug zijn. We kunnen nu met een veel geruster gemoed het einde van onze expeditie tegemoet zien.'

GMES en Sentinel

De expeditie Arctic Arc moest oorspronkelijk verdergaan tot het zuiden van Groenland, maar de slechte toestand van het ijs zorgde voor vertraging. Of de expeditie nog zal verdergaan zal beslist worden wanneer de twee Belgen het vasteland bereiken.

Via het programma Global Monitoring for Environment and Security (GMES) en de Sentinel-satellieten van ESA zullen in de toekomst nog betere waarnemingen beschikbaar zijn. Al de Sentinel-kunstmanen zijn ontworpen om tegemoet te komen aan de noden van operationele gebruikers.

Met de reeks Sentinel 1 SAR zullen in het bijzonder gedetailleerde kaarten van het ijs ter beschikking komen. Ze zullen grote gebieden bestrijken, onder alle weersomstandigheden tot stand komen en over lange perioden schepen en ijsbrekers kunnen ondersteunen.

De ervaringen van Alain Hubert en Dixie Dansercoer tijdens hun expeditie lijken aan te tonen dat poolreizigers een weliswaar kleine, maar bijkomende groep gebruikers zijn die zullen kunnen rekenen op deze nieuwe operationele satellieten van ESA.