ESA's zonneobservatorium SOHO leidt onderzoek van onze ster

SOHO of het Solar Heliospheric Observatory werd meer dan tien jaar geleden gelanceerd op 2 december 1995. Het ruimtetuig heeft ons in al die tijd een nooit eerder gezien blik op de zon verleend. Twee teams hebben zelfs technieken ontwikkeld om het van de aarde afgewende halfrond van de zon zichtbaar te maken.

Wetenschappelijke voltreffer

Dankzij de nieuwe financiering kan de missie van SOHO worden verlengd van april 2007 tot december 2009. Hoewel SOHO met zijn operationele leven van meer dan tien jaar al behoorlijk oud is, blijft het observatorium goed werken. Het neemt de zonneactiviteit waar en kan ook 'binnenin' de zon kijken door de seismische golven waar te nemen op het oppervlak van het hemellichaam.

Enkele cijfers bewijzen dat SOHO een wetenschappelijke voltreffer is: meer dan 2300 wetenschappers hebben voor hun onderzoek gegevens van SOHO gebruikt en ze publiceerden daarbij meer dan 2400 wetenschappelijke artikels in vooraanstaande tijdfschriften. Gedurende de laatste twee jaar werd elke werkdag minstens één SOHO-paper aanvaard voor publicatie.

Nog waardevol werk te doen

"Door de verlenging van zijn opdracht zal SOHO zijn positie als het belangrijkste ruimtetuig in de geschiedenis van het zonneonderzoek verankeren", zegt SOHO-projectwetenschapper Bernhard Fleck. "En het observatorium kan nog heel wat waardevol werk verrichten."

SOHO zal dat werk niet alleen hoeven te doen. De volgende twee jaar krijgt hij gezelschap van vijf nieuwe ruimtetuigen voor de waarneming van de zon. ESA is bij twee ervan betrokken. Het Japanse ruimtevaartagentschap Japan Aerospace Exploration Agency (ISAS/JAXA) wil zijn Solar B later dit jaar in de ruimte brengen. ESA zal het gebruik van het grondstation van Svalbard in Noorwegen toestaan in ruil voor toegang tot de waarnemingsgegevens.

Volgend jaar staat de lancering van Proba 2 op het programma. Deze nieuwe made in Belgium satelliet dient om nieuwe technologieën te demonstreren en zal instrumenten voor de waarneming van de zon aan boord hebben, waaronder een dat complementair is aan de Extreme ultraviolet Imaging Telescope (EIT) aan boord van SOHO.

SOHO blijft uniek

Terwijl EIT vooral kijkt naar het ontstaan en de evolutie van uitbarstingen op de zon, zal de Proba 2-camera in staat zijn ze tot in de ruimte te volgen. En de Amerikaanse NASA lanceert later dit jaar twee STEREO-satellieten, gevolgd door de Solar Dynamics Orbiter in 2008.

Maken de nieuwste zonnewatchers SOHO niet overbodig? Integendeel… Het oudje wordt als een cruciaal lid van de vloot zonnesondes gezien. SOHO is immers goed voor een cruciaal derde gezichtspunt, belangrijk bij de analyse van de STEREO-waarnemingen.

En ook de coronagraaf aan boord van SOHO blijft een uniek instrument. Het is in staat de gloed van de zon te bedekken zodat de wazige buitenste atmosfeer van de zon, de corona, voor onderzoek zichtbaar wordt.

Solar Orbiter

"Tegen volgend jaar zal een hele vloot van ruimtesondes de zon bestuderen", zegt Hermann Opgenoorth, hoofd van afdeling die zich bij ESA met missies in het zonnestelsel bezighoudt. Dat is bijzonder belangrijk voor het programma International Living With a Star (ILWS).

Dat verenigt internationaal onderzoekers die zich bezighouden met langetermijnonderzoek van de zon en de invloed van onze ster op de aarde en de andere planeten in het zonnestelsel.

Mogelijk volgt in 2015 een nieuw hoogtepunt in het zonneonderzoek met de lancering van de geavanceerde ESA-satelliet Solar Orbiter, ontworpen om de zon behoorlijk dicht te naderen en aldus de mensheid een nabije blik te leveren op de krachtige processen die zich in het hart van het zonnestelsel afspelen.

Meer informatie

Bernhard Fleck
ESA SOHO Project Scientist
bfleck@esa.nascom.nasa.gov

Hermann Opgenoorth
ESA Head of Solar System Missions Division
hermann.opgenoorth@esa.int