Envisat ziet einde van ijsberg, volgend jaar Cryosat de ruimte in

Met behulp van zijn Advanced Synthetic Aperture Radar (ASAR) maakte Envisat van half september tot oktober een reeks opnamen van de ijsberg B-15A. De beelden tonen hoe de ijsberg als gevolg van felle stormen, golven en stromingen in de oceanen breekt terwijl zijn eigen gewicht hem vasthoudt op de bodem van de Ross Zee.

Bij dag en nacht en door wolken heen

ASAR is bijzonder nuttig voor waarnemingen van de poolgebieden omdat zijn radarsignalen bij dag en bij nacht en door dikke wolken heen kan waarnemen. Radarbeelden geven informatie over de ruwheid van het aardoppervlak zodat men onderscheid kan maken tussen verschillende soorten ijs. Zo is ‘oud’ ijs – zoals dat op het oppervlak van de ijsberg B-15A is te vinden – ruwer dan pas gevormd ijs.

B-15A zag het daglicht als B-15 in maart 2000. Met een oppervlakte van 11.655 vierkante kilometer was het de grootste ijsberg ter wereld. De ijsschots zo groot als het eiland Jamaica brak in maart 2000 af van de Ross Ice Shelf. De oorspronkelijke enorme berg brak kort daarna in talloze stukken uiteen en daarvan kreeg het grootste stuk de aanduiding B-15A.

Einde van B-15A

B-15A bleef als een koppige muur van ijs gedurende twee en een half jaar bestaan en leidde stromingen in de oceaan om.

Daardoor ontstond bijkomend ijs rond Ross Island en dat had zijn gevolgen voor de broedpatronen van de plaatselijke kolonie pinguïns en de scheepvaart. Extra ijsbrekers waren nodig om de Amerikaanse basis op McMurdo Sound bereikbaar te houden.

Op 7 oktober dit jaar kwam het einde van B-15A. De ijsberg kreeg tijdens een storm te maken met windsnelheden van wel 120 kilometer per uur. Vanuit twee tegenoverliggende richtingen liepen breuklijnen naar het hart van de berg toe en uiteindelijk brak de berg in stukken.

Cryosat

Het grootste van de twee nieuwe stukken erfde de naam B-15A en de kleinere berg kreeg de naam B-15J. Ze blijven grotendeels ter plaatse op ongeveer 3800 kilometer ten zuiden van Nieuw-Zeeland.

Daar kunnen ze nog vele jaren blijven bestaan. Op B-15A is nu een GPS-station geplaatst om de verdere evolutie te kunnen opvolgen.

Ondanks gebeurtenissen als deze is er tot nu toe nog geen echt bewijs dat het poolijs dunner aan het worden is. Volgend jaar gaat de ESA-satelliet Cryosat de ruimte in. Deze kunstmaan is speciaal ontworpen om het ijs op onze planeet in de gaten te houden. Hij moet nauwkeurig waarnemen hoe de dikte van de ijslagen in de poolgebieden verandert en in zee drijvend ijs in de gaten houden.

Het ijs en het klimaat

Cryosat is de eerste satelliet van het ESA-programma Living Planet. Hij zal een radaraltimeter aan boord hebben, die gebaseerd is op bestaande instrumenten, maar op verschillende vlakken verbeterd is om nauwkeurigere waarnemingen te kunnen doen van ijsoppervlakken.

Cryosat moet door het bepalen van de veranderingen in de ijslagen een bijdrage leveren tot een beter begrip van het verband tussen het ijs en het klimaat op onze planeet.