Hoe maken we jongeren warm voor de ruimte?

Het symposium over ruimtevaart ten dienste van het onderwijs was een gelegenheid waarop de belangrijkste spelers op het vlak van vorming in verband met ruimtevaartwetenschap- en technologie elkaar konden ontmoeten.

"We mogen zweven"

De meest bijzondere gasten waren kosmonauten en astronauten, die het zelf allemaal aan den lijve hebben meegemaakt met de twee Belgische ruimtevaarders Dirk Frimout, ESF-voorzitter, en ESA-astronaut Frank De Winne.

De Duitse ESA-astronaut Reinhold Ewald vertelde over zijn ervaringen. NASA-astronaut Leland Melvin, die zijn eerste ruimtedoop nog moet krijgen, vatte de inspanningen van de NASA samen op het vlak van educatie. De Franse Claudie Haigneré, die twee keer met de Russen vloog, wenste de ESF via een videopname een gelukkige tiende verjaardag.

Minister van Economie, Energie, Buitenlandse Handel en Wetenschapsbeleid Marc Verwilghen vatte samen waar het op het vlak van educatie om gaat: "We mogen zweven. Meer nog, we moeten zweven en niet met beide voeten op de grond blijven staan. Dat is het succes van onze vooruitgang in de ruimtevaart."

Voor Verwilghen is het bijzonder belangrijk dat we jongeren aanmoedigen tot het volgen van een wetenschappelijk-technische opleiding. "Ruimtevaart is een uniek gegeven met grote toegevoegde waarde, dat wetenschappelijke nieuwsgierigheid en interesse voor technologie kan en moet opwekken". Voor Verwilghen is communicatie rond deze sector en zijn resultaten primordiaal om de uitgaven te verantwoorden.

Ruimtevaart werkt inspirerend

"Ruimtevaart heeft vooral voor het onderwijs zeer veel te bieden", aldus Dirk Frimout. "Maar de dialoog met het onderwijs verloopt soms moeilijk. ESA en andere ruimtevaartorganisaties hebben heel wat boeiende en educatieve programma's, maar die vinden niet altijd hun weg naar de scholen."

Nochtans werkt ruimtevaart enorm inspirerend voor jongeren en zijn er heel wat activiteiten waarbij jongeren van alle leeftijden kunnen betrokken worden.

Heel mooie voorbeelden zijn de ruimteklassen die georganiseerd worden in het Euro Space Center in Transinne in de provincie Luxemburg en waaraan vorig schooljaar bijna 10.000 enthousiaste leerlingen deelnamen en de twee leerlingen en een leerkracht die elk jaar kunnen deelnemen aan het International Space Camp in Huntsville in de Verenigde Staten.

België heeft op dit vlak overigens mooie troeven met niet alleen het Euro Space Center, maar ook het Planetarium in Brussel en het gloednieuwe Earth Explorer in Oostende. Die kunnen allemaal in het educatieve proces ingeschakeld worden.

Van 'the right stuff' tot 'the right staff'

Het symposium bekeek in drie sessies respectievelijk ruimtevaart en studenten in het hoger onderwijs, ruimtevaart en vorming in het basis- en secundair onderwijs en ruimtevaart en het grote publiek.

Daarbij kwamen herhaaldelijk een aantal vaststellingen terug, onder meer dat de verouderende groep onderzoekers in de ruimtevaartsector moet verjongd worden met jonge wetenschappers en ingenieurs.

Volgens Philippe Willekens van het ESA Education Department moeten we "al heel jonge kinderen inspireren, jongeren met vernieuwende ideeën motiveren, ze uitdagen en ze voorbereiden op een loopbaan in de ruimtevaart." Interessant in dit opzicht zijn onder meer de microsatellietjes Express en ESEO die in het kader van het programma SSETI (Student Space Exploration and Technology Initiative) door studenten uit twaalf Europese landen ontwikkeld worden. Ze zullen in mei 2005 en december 2006 de ruimte ingaan.

Andere boeiende initiatieven zijn het YES-programma (Young Engineers Satellite) van Nederlandse studenten, de zonneracewagen Nuna en de International Space University (ISU) in Straatsburg. En uiteraard ook de parabolische vluchten waaraan studenten kunnen deelnemen en die hen al heel dicht bij de ruimlte brengen.

Reinhold Ewald vatte samen waarover het eigenlijk om gaat: "We zoeken niet langer 'the right stuff' maar 'the right staff', anders gezegd de juiste mensen." Leland Melvin formuleerde het nog anders: "We moeten mensen in de pijplijn krijgen."

Netwerk

Volgens Roger Elaerts, hoofd van het Education Department bij ESA, zijn er in de verschillende lidstaten van ESA en de Europese Unie heel wat initiatieven op het vlak van educatie, volgens de ESA-conventie overigens één van de taken van het Europees ruimtevaartagentschap. "Er zou een Europees netwerk moeten komen dat de verschillende initiatieven in de verschillende ESA- en EU-lidstaten met elkaar verbindt. We weten niet altijd wat we kunnen aanbieden."

Hij denkt daarbij aan een Europees centrum voor onderwijs met plaatselijke liaisonkantoren in de verschillende lidstaten. Bij een eerste pilootproject in drie landen zal ook België betrokken zijn. "We hebben in ieder geval de steun van de Europese Commissie en ook in Nederland is er interesse om het concept in te voeren", vertelde Elaerts.

In eigen land zet ook het Federaal Wetenschapsbeleid eigen projecten en initiatieven op het getouw, onder meer met het gloednieuwe tijdschrift Science Connection. Dat vervangt niet het bekende Space Connection, maar neemt het nu wel als katern op. Het tijdschrift richt zich tot leerlingen uit het secundair onderwijs, professionals, leergierige volwassenen, studenten… en wordt door het Federaal Wetenschapsbeleid gezien als een heus visitekaartje.

Jonge mensen stimuleren

Dat er ook op het niveau van het secundair onderwijs spectaculaire mogelijkheden zijn bewijst het interessante initiatief EduPROBA. In het kader van de wedstrijd Een satelliet aan je vingertoppen konden leerlingen uit secundaire scholen onderzoekprogramma's opstellen waarbij de in België gebouwde en bijzonder succesvolle satelliet PROBA 1 creatief en educatief wordt gebruikt.

Voor ESA-astronaut Frank De Winne is één zaak duidelijk: "Als Europa een kennismaatschappij wil opbouwen, dan moet dit met jonge mensen, gestimuleerd door uitdagingen. Een maatschappij die verkenning niet in het vaandel voert staat stil of gaat er zelfs op achteruit." In dat opzicht is voor De Winne bemande ruimtevaart belangrijk. "Een robot op Mars kan niet vertellen wat hij daar doet. Mensen zijn daar wel toe in staat."

In dit verband is dus een belangrijke taak voor het onderwijs weggelegd. Volgens Dirk Van Damme van het Vlaams Ministerie van Onderwijs "krijgt het onderwijs veel vragen. Er is zelfs een gevoel van overbevraging en er moeten dus keuzes gemaakt worden."

Maar volgens Van Damme is de ruimtevaart vanuit pedagogisch standpunt echter heel aantrekkelijk en inspirerend. "Grenzen overwinnen en verkennen, de verbeelding prikkelen en nieuwe zaken ontdekken zijn belangrijke elementen bij de ontwikkeling van jongeren. Ruimtevaart laat zien dat technologie een plaats heeft in het onderwijs."