Nieuwe weersatelliet MSG 3 moet continuïteit verzekeren
Al bijna 35 jaar zijn de gegevens van de Europese geostationaire Meteosat-weersatellieten onontbeerlijk voor de dagelijkse weersvoorspellingen. Europa's nieuwste weersatelliet MSG 3 stuurde onlangs zijn eerste opname van de aarde door.
Op 7 augustus maakte het instrument Spinning Enhanced Visible and Infrared Imager (SEVIRI) aan boord van de nieuwste Meteosat-satelliet MSG 3 zijn eerste opname van de aarde.
MSG 3 werd op 5 juli gelanceerd met een Ariane 5-raket vanaf Europa's ruimtehaven in Kourou in Frans Guyana. De Europese ruimtevaartorganisatie ESA was verantwoordelijk voor de lancering en de eerste operaties in een baan om de aarde en gaf de kunstmaan op 16 juli aan de organisatie Eumetsat over.
ESA, Eumetsat en MSG 3
De European Organisation for the Exploitation of Meteorological Satellites, kortweg Eumetsat werd opgericht in 1986 en is een intergouvernementele organisatie die momenteel 26 lidstaten telt. De Belgische vertegenwoordiging wordt waargenomen door het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) en het Federaal Wetenschapsbeleid.
Eumetsat beheert momenteel naast de geostationaire satellieten Meteosat 8 en 9 (van een tweede generatie) boven Europa en Afrika en Meteosat 7 (van een eerste generatie) boven de Indische Oceaan ook de satelliet Jason 2. Die levert gedetailleerde oceanografische gegevens vanuit een lage baan op 1300 kilometer hoogte. Zo meet de satelliet onder meer de globale hoogte van het zeeoppervlak met een nauwkeurigheid van enkele centimeter.
Met Metop A, gelanceerd in oktober 2006, kreeg Eumetsat het eerste van drie Europese meteorologische platforms in een polaire baan om de aarde. De lancering van Metop B is voor september voorzien.
De eerste opname van MSG 3 is het resultaat van een samenwerking tussen de Europese ruimtevaartorganisatie ESA, Eumetsat en de Europese ruimtevaartindustrie. Eumetsat steunt op ESA voor de ontwikkeling van nieuwe satellieten en de levering van bestaande types kunstmanen. Doordat optimaal wordt gebruikgemaakt van de knowhow van deze twee organisaties heeft deze samenwerking van Europa een leider gemaakt op het vlak van satellietmeteorologie.
35 jaar Meteosat en twee generaties
Het is bijna niet meer voor te stellen dat er ooit een tijd is geweest dat we het zonder de opnamen en waarnemingsgegevens van Europese Meteosat-weersatellieten moesten stellen. Met de lancering van Meteosat 1 op 23 november 1977 met een Amerikaanse Delta-raket kwam daar verandering in.
Tussen 1981 en 1997 volgde de lancering van nog zes Meteosats van een eerste generatie. Vanaf Meteosat 2 gingen overigens alle Meteosats de ruimte in met een Europese Ariane-raket, die eind 1979 zijn intrede deed. Ze moesten vanuit een geostationaire baan op 36.000 kilometer hoogte boven de evenaar het weer op onze planeet bekijken. In een dergelijke baan lijken satellieten van op de aarde gezien aan de hemel stil te hangen, een ideale positie voor weer- en ook communicatiesatellieten.
De eerste zeven Meteosats werden opgevolgd door satellieten van een tweede generatie. Meteosat Second Generation of MSG is een gezamenlijk programma van ESA en Eumetsat. ESA is daarbij verantwoordelijk voor de ontwikkeling van satellieten op basis van de noden van gebruikers en specificaties van Eumetsat.
ESA staat ook in voor de lancering en de aanvankelijke operaties in een baan om de aarde alvorens de satellieten voor operationele exploitatie aan Eumetsat over te geven.
Eumetsat ontwikkelt alle grondsystemen die nodig zijn om producten en diensten aan gebruikers te leveren en te voldoen aan hun noden. Het staat ook in voor de werking van het volledige systeem van satellieten.
Twee keer zo snel, twintig keer zoveel
De twee ton wegende MSG-satellieten zijn net als hun voorgangers cilindervormig. Maar ze zijn twee en een halve keer groter, maken veel scherpere beelden en leveren twee keer snel 20 keer zoveel informatie.
De eerste MSG-satelliet (alias Meteosat 8) werd in 2002 gelanceerd. In 2005 volgde MSG 2 (Meteosat 9) en dit jaar MSG 3 (nadat de satelliet operationeel is krijgt hij de naam Meteosat 10). Over enkele jaren is de lancering van het vierde en laatste exemplaar van de MSG-reeks voorzien. Hoofdaannemer voor de MSG-satellieten is Thales Alenia Space. Ze worden gebouwd in Cannes (Frankrijk). Meer dan 50 onderaannemers uit 13 Europese landen zijn erbij betrokken.
SEVIRI is het belangrijkste instrument aan boord. Hiermee kan het weer nog beter dan voorheen in de gaten gehouden worden met betere voorspellingen op korte termijn als gevolg, bijvoorbeeld van snel opkomende stormen of mist.
Het instrument scant elke 15 minuten het aardoppervlak en de atmosfeer in 12 verschillende golflengten met details tot één kilometer in zichtbare golflengten en tot drie kilometer in het infrarood.
Bij de eerste Meteosats gebeurde dat met minder nauwkeurigheid elk half uur en in slechts drie golflengten.
Naast SEVIRI hebben de MSG-kunstmanen nog de GERB-sensor (Geostationary Earth Radiation Budget) aan boord. Die meet de hoeveelheid zonne-energie die terug naar de ruimte wordt gereflecteerd en de infrarode energie die de aarde uitstraalt.
Dit zorgt voor een beter begrip van de processen die ons klimaat beïnvloeden. Verschillende Belgische bedrijven waren betrokken bij de realisatie van dit instrument (zie ook de links). De MSG-satellieten doen verder ook dienst als relais voor noodsignalen in het kader van het programma Cospas-Sarsat.
Derde generatie staat op stapel
De regelmatige lancering van nieuwe Meteosat-kunstmanen moet zorgen voor een continuïteit in de dienstverlening. Weersatellieten zijn zo belangrijk geworden voor ons dagelijks leven dat een hiaat in de dienstverlening ondenkbaar is.
Daarom staat al een derde generatie van zes Meteosat-satellieten op stapel. De satellieten van de Meteosat Third Generation of MTG zullen vanaf 2017 de fakkel overnemen en tot na 2037 instaan voor de levering van hoogstaande meteorologische gegevens.
Vier van de zes satellieten zullen opnamen maken van de aarde. Twee andere gaan de atmosfeer laag per laag analyseren en zullen voor meer inzicht zorgen op het vlak van de scheikundige samenstelling ervan.
Weersatellieten zijn één van de duidelijkste voorbeelden van 'nuttig' ruimteonderzoek. Het moet nauwelijks gezegd worden dat het weer en de toestand van de atmosfeer van de aarde grondig ons leven beïnvloeden en een belangrijke factor zijn in de economie van de wereld. Gedreven door de zon is de atmosfeer een dynamisch medium met variërende temperatuur en druk, windsnelheden en aerosols en veranderende niveaus van waterdamp met wolken, regen of sneeuw als gevolg.
Omdat het weer constant verandert is een nauwkeurige voorspelling ervan uiterst belangrijk voor onder meer landbouw, industrie en transport. Een tijdige waarschuwing tegen verschijnselen als stormen, overstromingen en sneeuwval redt levens en bespaart geld. Dankzij satellieten als de Meteosats zijn momenteel weersvoorspellingen met een nauwkeurigheid van 80% mogelijk voor de komende 12 tot 24 uur. Vandaag de dag zijn behoorlijk goede voorspellingen tot zes of zeven dagen in de toekomst mogelijk.
