Proba 2 neemt zonsverduistering waar
In Europa was de zonsverduistering van afgelopen weekend niet te zien, maar ESA's microsatelliet Proba 2 miste het gebeuren niet. De kunstmaan passeerde immers meermaals door de schaduw van de maan.
Op die manier kon Proba 2 de zonsverduistering van 20/21 mei maar liefst vier keer waarnemen vanuit zijn unieke uitzichtpunt in zijn baan op een hoogte van 700 kilometer boven het aardoppervlak.
De schaduw van de maan gleed afgelopen maandag tussen 00.10 uur en 03.36 uur Belgische tijd over de aarde. Proba 2 zag het verschijnsel als een gedeeltelijke verduistering met de maan die als het ware een grote hap uit de zon beet.
In sommige gebieden op onze planeet was de eclips zelfs als ringvormig te zien: de maan schoof volledig voor de zon, maar er bleef nog een stukje van de zonnerand zichtbaar (bij andere eclipsen kan de maan, als ze dichter bij de aarde staat, de zon helemaal bedekken).
Gezondheidscontrole
Vanuit zijn baan om de aarde kon Proba 2 het spektakel al iets vroeger waarnemen: het zogenaamde 'eerste contact' kwam al op zondag om 23:09 uur Belgische tijd in het vizier van de ESA-kunstmaan.
Met de zonsverduistering konden onderzoekers van de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) de gezondheidstoestand controleren van het instrument SWAP (Sun Watcher using Active Pixel System detectors and image Processing) dat aan boord van Proba 2 de zon in extreem ultraviolet licht waarneemt.
De plaatsen waar de maanschijf de zon bedekt moesten in deze golflengten normaal gezien zwart kleuren. Maar verstrooid licht en ruis van het instrument kunnen beeldpixels doen vergrijzen. De zonsverduistering was daarom een goede gelegenheid om te bepalen hoe goed de kwaliteit van een pixel nog is.
De zon 'dooft uit'
LYRA (Lyman Alpha Radiometer) is het tweede belangrijke zonne-instrument aan boord van Proba 2.
Met behulp van LYRA werden 'uitdoofcurves' bekomen terwijl de maan geleidelijk de zon bedekte. Het waargenomen signaal werd tijdens de eclips minder intens doordat de maan een deel van de zonnestraling afdekte.
Merkwaardig is dat de afname en daarna weer de toename van het signaal niet symmetrisch gebeurden. Dat komt omdat stormachtige 'actieve' gebieden op de zon een hoofdaandeel hebben in het signaal en deze gebieden zijn niet gelijkmatig over de zonneschijf verdeeld.
Ondertussen bestudeerden nog andere instrumenten aan boord van Proba 2 het gat dat in de ionosfeer tot stand kwam wegens de schaduw van de zonsverduistering. De ionosfeer wordt gevormd door de elektrisch actieve bovenste lagen van de atmosfeer van de aarde.
Achtergrond
SWAP en LYRA zijn twee telescopen voor de waarneming van de zon.
SWAP maakt beelden van de atmosfeer van de zon. Deze buitenste zonnelaag is haast onzichtbaar omdat ze voornamelijk in het ultraviolet en extreem ultraviolet straalt, maar SWAP 'vertaalt' de EUV-straling naar een zichtbaar beeld.
LYRA meet de UV-zonnestralen die onder meer de ozonlaag in onze atmosfeer beïnvloeden. De van diamant gemaakte detectoren behoren op technologisch vlak tot het neusje van de zalm.
Proba 2 werd ontwikkeld onder leiding van QinetiQ Space (vroeger Verhaert) in Kruibeke. De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) heeft de wetenschappelijke leiding over SWAP en LYRA. Het Centre Spatial de Liège (CSL) was verantwoordelijk voor de industriële kant van deze instrumenten in het kader van een uitgebreide internationale samenwerking.
De Belgische activiteiten werden gefinancierd door het Federaal Wetenschapsbeleid via het ESA-programma Prodex, dat zich richt op de ontwikkeling en exploitatie van wetenschappelijke instrumenten en experimenten.
