Rosetta begint aan tien jaar durende reis naar de oorsprong van het zonnestelsel

Rosetta is de eerste sonde die in de baan rond de kern van een komeet zal worden gebracht en een lander op het oppervlak van de komeet zal afzetten. Een jaar lang zal er uitgebreid onderzoek worden verricht op dit overblijfsel van de primitieve nevel waaruit ons zonnestelsel ongeveer 5 miljard jaar geleden is ontstaan.

De missie van Rosetta begon om 08:17 uur MET (07:17 GT) op 2 maart toen de sonde met een Europese Ariane 5 raket vanaf Europa’s ruimtehaven in Kourou, Frans Guyana, werd gelanceerd. De lanceerraket kon zijn bovenste gedeelte en lading met succes in een excentrische baan (200 x 4000 km) brengen.

“Na de recente successen van Mars Express reist Europa nu de verre ruimte in met een nieuwe fantastische missie. Wij zullen geduldig moeten zijn. Rosetta zal de komeet pas over tien jaar bereiken, maar ik weet zeker dat het de moeite waard is”, aldus Jean-Jacques Dordain, Director General van ESA tijdens de lancering in Kourou.

ESA’s Operations Centre (ESOC) in Darmstadt, Duitsland, heeft ondertussen contact gemaakt met de sonde terwijl deze met een relatieve snelheid van 3,4 km/s de aarde achter zich laat. ESOC zal gedurende de hele missie verantwoordelijk zijn voor Rosetta zelf en de bepaling van diens baan. De komende acht maanden zullen de systemen aan boord van de sonde worden gecontroleerd en de aanwezige instrumenten zullen bedrijfsklaar worden gemaakt. Na deze periode zal de sonde voor het overgrote deel van zijn tien jaar durende ruimtereis door ons zonnestelsel overgaan op een soort slaapmodus.

Een odyssee van tien jaar

Rosetta zal steeds worden gereactiveerd als hij langs planeten scheert. Hierbij zal met behulp van de zogenoemde ‘gravity assist’, of slingerworptechniek zijn baan worden gewijzigd en versneld. Het tweede doel van de missie is het onderzoek van planetoïden, dus als de sonde een planetoïde passeert, zal hij ook worden geactiveerd om onderzoek uit te voeren.

Rosetta zal voor het eerst in maart 2005 een planeet ontmoeten als hij voor de eerste keer langs de aarde scheert. De sonde neemt hierbij een beetje over van de baanenergie van de aarde en zal in zijn baan worden versneld. Via dit traject zal de sonde twee jaar later ook Mars bereiken.

Tijdens de ontmoeting met Mars in februari 2007 zal Rosetta de planeet tot op 200 km naderen en wetenschappelijk onderzoek verrichten. Na de ontmoeting met de Rode Planeet zal de sonde in november van hetzelfde jaar nog een keer langs de aarde vliegen. Door beide ontmoetingen zal de baan van de sonde worden versneld waardoor hij direct naar de planetoïdengordel wordt gebracht.

Tijdens zijn derde en laatste ronde langs de aarde in november 2009 zal Rosetta in de baan van de komeet Churyumov-Gerasimenko worden gebracht.

Daarna, midden 2011, als Rosetta 800 miljoen km van de Zon verwijderd is, zal hij zijn aandrijving activeren en een belangrijke ruimtemanoeuvre uitvoeren waardoor hij in een interceptiebaan met de komeet zal komen. Deze baan wordt na bijna drie jaar bereikt.

Rosetta zal in januari 2014 voorgoed worden gereactiveerd bij het ingaan van een zes maanden durende naderingsfase waarbij de kern van de komeet Churyumov-Gerasimenko langzaam dichterbij zal komen. De komeet bevindt zich dan nog ver weg van de Zon en de kern zou op dat moment inactief moeten zijn.

Rendez-vous met een komeet

Net als komeet 46P/Wirtanen, de oorspronkelijke eindbestemming voor Rosetta tot het uitstel van zijn lancering begin 2003, is komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko een van de periodieke kometen die in het binnenste zonnestelsel werden ’gevangen’, nadat zij te dicht in de buurt van de planeet Jupiter waren gekomen. Deze komeet werd in september 1969 door het Almaty Astrophysical Institute in Kazachstan ontdekt. Hij werd opgespoord door de astronoom Klim Churyumov, werkzaam aan de universiteit van Kiev, Oekraïne. Hij ontdekte de komeet op foto’s die zijn collega Svetlana Gerasimenko van het Institute of Astrophysics van Dushanbe, Tadzjikistan had gemaakt.

Uit onderzoek van zijn baan is gebleken dat deze komeet pas recentelijk werd gevangen, nadat hij Jupiter in 1840 en 1959 iets te dicht was gepasseerd. Hij draait nu om de 6,6 jaar in een elliptische baan rond de Zon met een kleine helling vergeleken met de baan van de aarde. Het perihelium (het punt waarop de komeet de Zon het dichtst nadert) ligt tussen de baan van de aarde en de baan van Mars, terwijl het aphelium (het verste punt) achter Jupiter ligt. Tijdens de voorbereiding voor de Rosetta-missie werd de kern van de komeet al door de Hubble-ruimtetelescoop geobserveerd. Uit dit onderzoek bleek dat de kern uit een onregelmatig lichaam met een diameter van ongeveer 4 km bestaat. Gezien het feit dat het hier om een relatief ’nieuwe‘ komeet gaat in het zonnestelsel, is 67P/Churyumov-Gerasimenko een veelbelovende bestemming voor onderzoek naar primitief materiaal uit het zonnestelsel.

Rosetta zal de komeet in augustus 2014 in een baan op 25 km van de kern naderen. De sonde zal het oppervlak van de komeet vervolgens uitgebreid in kaart brengen en een geschikte landingsplaats voor de 100 kg zware lander Philae selecteren. Philae zal vanaf een hoogte van 1.000 meter op de komeet worden gedropt. Dankzij de geringe aantrekkingskracht van de kern zal de lander op loopsnelheid op het oppervlak terecht komen. De lander moet zichzelf zelfs met behulp van een harpoen vastmaken aan de komeet om niet terug te kaatsen. Philae zal minimaal een week op het oppervlak verblijven en hoogwaardige foto’s en gedetailleerde informatie over de toplaag van de kern doorgeven. Deze gegevens zullen via de orbiter naar de aarde worden gestuurd.

Rosetta zal de komeet gedurende meer dan een jaar volgen, zeker tot december 2015. De sonde zal dan van heel dichtbij kunnen meemaken hoe de kern van de komeet « actief wordt » als deze in oktober 2015 dichter bij de Zon en zijn perihelium komt.

Komeetonderzoek

De Rosetta-sonde werd door een industrieel team van meer dan 50 Europese landen onder leiding van EADS Astrium voor ESA gebouwd. Het is een ruimtevoertuig van 3 ton met zonnepanelen van maar liefst 32 meter lengte. Dit is de eerste sonde ooit die verder reist dan de baan van Mars en voor zijn aandrijving op zonnecellen werkt.

Naast de Philea-lander heeft Rosetta 165 kg aan wetenschappelijke apparatuur bij zich, bestaande uit 11 instrumenten die in onderlinge samenwerking tussen de ESA-lidstaten, de VS, Griekenland, Hongarije en Taiwan zijn ontwikkeld.

Vier van deze instrumenten zullen voor onderzoek naar de komeetkern worden ingezet. ALICE, de ultraviolette spectrometer, OSIRIS, de spectrometer met een erg hoge resolutie, de VITRIS-spectrometer en de MIRO-radiometer/spectrometer die met microgolven werkt. Drie andere instrumenten zullen de samenstelling van de kern en zijn uitstraling bestuderen: de COSIMA- en ROSINA-spectrometers en de MIDAS-microscoop. Het stofanalyse-instrument GIADA zal stof in de buurt van de kern verzamelen en analyseren, terwijl de groep RPC-sensoren de interne structuur van de inactieve kern van de komeet en zijn interactie met de solaire wind zullen onderzoeken. De laatste twee instrumenten, CONSERT en RSI, maken bij hun onderzoek gebruik van radiogolven. Het ene instrument zal via radiogolven de interne structuur van de kern onderzoeken en het andere instrument zal het transport van massa binnen de kern en de structuur van de inactieve kern onderzoeken.

De Philea-lander, ontwikkeld onder leiding van het Duitse Lucht- en Ruimtevaart instituut (DLR), draagt 9 instrumenten aan boord die door de ESA-lidstaten in samenwerking met de VS, Hongarije, Polen en Rusland ter beschikking werden gesteld. Hierbij hoort ook de set ÇIVA/ROLIS-camera’s die panoramische en stereoscopische foto’s in hoge resolutie zullen maken. De APXS, COSAC en Ptolemy-instrumenten zullen de grondsamenstelling analyseren. De SESAME-seismometer zal het oppervlak onderzoeken tot een diepte van 2 m. Het MUPUS-instrument zal met behulp van sensoren op de harpoen de kenmerken van het oppervlak analyseren. Het ROMAP-magnetometer en een tweede model van het CONSERT-experiment zullen het magnetische veld en de interacties met de solaire wind onderzoeken.

De steen van Rosetta, die meer dan 200 jaar geleden in Egypte werd opgegraven, vormde voor de 19e eeuwse egyptologen de sleutel tot de ontcijfering van de hiëroglyfen en luidde de herontdekking van drie millennia vergeten Egyptische geschiedenis en cultuur in. Diepgravend onderzoek naar de kern van een komeet en planetoïden door de Rosetta-sonde zou voor de huidige wetenschap de sleutel kunnen vormen voor de ontcijfering van de mysteries van de oorsprong van ons zonnestelsel en de mechanismen die de vorming van planetensystemen rond andere sterren bepalen.

Voor aanvullende informatie:

ESA Media Relations Division
Tel: +33(0) 1 5369 7155
Fax: +33(0) 1 5369 7690