Satellieten helpen bij zoektocht naar oorsprong van Ebola-virus

In Centraal-Afrika vallen elk jaar vele mensen ten prooi aan de virale hemorragische koorts Ebola. Deze ziekte kan zowel bij mensen als bij apen tot zware interne en externe bloedingen leiden. Maar tot op heden kon de uit de jungle afkomstige gastheer van het virus nog niet worden gelokaliseerd.

Ter ondersteuning van de zoektocht zullen vanaf volgend jaar op basis van satellietbeelden gedetailleerde kaarten van Kongo en Gabon worden gemaakt. Deze beelden zullen worden geleverd door het nieuwe ESA Data User Element-project, genaamd Epidemio, dat Earth Observation (EO) diensten voor epidemiologen ontwikkelt.

Het International Centre for Medical Research (CIRMF) in Gabon zal deze gegevens met de bevindingen ter plaatse vergelijken in een geografisch informatiesysteem (GIS). Men hoopt op deze manier specifieke omgevingskenmerken te kunnen vinden die verband houden met geïnfecteerde gebieden waar dode dieren zijn gevonden of waar de lokale bewoners antistoffen tegen Ebola hebben ontwikkeld.

“In vergelijking met bekende geïnfecteerde gebieden zal remote sensing (detectie op afstand) helpen bij het opsporen van andere verdachte gebieden,” aldus Ghislain Moussavou van het CIRMF. “Het is onmogelijk om een bloedonderzoek van de dieren uit het hele gebied uit te voeren – dit gebied beslaat immers bijna 400 vierkante kilometer jungle – maar het zal zeker nuttig zijn om vooral in deze gebieden dieren in te zamelen.” Het bloed van de dieren kan vervolgens op Ebola worden getest.

De satellietgegevens zullen maandelijks worden bijgewerkt om nog meer aanknopingspunten te kunnen verzamelen. Moussavou voegt hieraan toe: “In Gabon en Kongo hebben wij een jaarlijkse periodiciteit van Ebola-uitbraken vastgesteld. Hieruit kunnen wij opmaken dat specifieke ecologische factoren van invloed zijn op de habitat van de gastheer.

De beelden zullen ook ter beschikking worden gesteld aan het Public Health Mapping Programme van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO), zodat de gegevens in de HealthMapper GIS-software van de WHO kunnen worden ingevoerd. Deze software wordt gebruikt door ambtenaren van de volksgezondheid in meer dan 70 landen.

“Uiteindelijk is ons systeem afhankelijk van gegevens die ter plaatse worden verzameld, maar remote sensing vormt een waardevolle aanvulling,” aldus Jean-Pierre Meert van de WHO. “Plaatselijke kaarten van het gebied zijn in veel gevallen al 30 jaar verouderd. Daarom hebben wij om kwalitatief hoogstaande beelden gevraagd van steden van Casablanca in Marokko tot Vientiane in Laos, zodat wij medische voorzieningen, zoals de vestiging van stadsklinieken, beter kunnen plannen. Wij hopen op die manier ook de route van nomadische volken beter in kaart te kunnen brengen, zodat wij nog beter in staat zijn om hun indien nodig van medische hulp te voorzien.

De strijd tegen malaria – met 300 miljoen slachtoffers wereldwijd en een sterftecijfer van 1,5 miljoen mensen per jaar – is één van de hoofddoelen van een groot aantal Epidemio-gebruikers. Zij zijn dan ook erg geïnteresseerd in het verkrijgen van door satellieten verzamelde meteorologische gegevens. Een hoge luchtvochtigheid en een verhoogde regenval zijn in veel gevallen de voortekenen voor nieuwe malaria-uitbraken als gevolg van een toegenomen aantal muggen.

“Betrouwbare informatie over de oppervlaktetemperatuur van het hele continent is mogelijk de oplossing,” zegt Simon Hay van de afdeling zoölogie van de University of Oxford. “Deze temperatuurgegevens kunnen erbij helpen om juist die regenbuien te onderscheiden die in een periode optreden dat de omstandigheden voor malaria het meest gunstig zijn.”