Zijn we veilig voor gammaflitsers?

Astronomen proberen nu met behulp van ESA's röntgentelescoop, XMM-Newton, de oorzaak voor deze buitengewone explosies te achterhalen door onderzoek van de röntgenstralen die een of twee dagen na de daadwerkelijke golf van gammastraling worden afgegeven.

Levensbedreigend?

Gezien de heftigheid van dit proces dient zich de vraag aan wat er precies met de omringende ruimte van een gammaflitser gebeurt. Enkele jaren geleden waren sommige astronomen ervan overtuigd dat een gammaflitser al het leven in zijn melkwegstelsel vernietigt.

Vandaag de dag weten we dat dit een wel erg pessimistische benadering is. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat de energie van een gammaflitser zich zoals bij een vuurtoren langs twee smalle banen concentreert en niet in willekeurige richtingen explodeert zoals een bom dat zou doen.

Dat wil niet zeggen dat een gammaflitser ongevaarlijk is. Volgens sommige theorieën verdampt elk object dat zich in de straal van een gammaflitser bevindt, tot op een afstand van 200 lichtjaren.

Waren er ooit gammaflitsers in ons eigen Melkwegstelsel?

Hoewel de recent ontdekte gammaflitsers niet sterk genoeg lijken te zijn, zou dat in het verleden wel eens heel anders geweest kunnen zijn. “Er zijn genoeg restanten van supernovae in ons Melkwegstelsel te vinden, dus ik ga ervan uit dat er zeer waarschijnlijk ook enkele gammaflitsers geweest zijn,” aldus ESA-astronoom Norbert Schartel.

Hoewel astronomen nog altijd een gammaflitser in de buurt van de Aarde moeten ontdekken, hebben zij de verre flitsers waarschijnlijk al volledig in kaart gebracht. ESA's observatorium voor gammastraling, Integral, verzamelt elke dag opnieuw waardevolle gegevens over gammaflitsers, maar afgelopen jaar ontdekte XMM-Newton de langzaam vervagende sporen van röntgenstralen van een gammaflitser.

Bij de analyse van de resultaten ontdekten Schartel en zijn collega’s dat de röntgenstralen de ‘vingerafdruk’ van een gas bevatten dat gloeide als neonlicht.

Relatie tussen gammaflitsers en exploderende sterren

Dit vormde het eerste harde bewijs dat er een relatie bestond tussen gammaflitsers en exploderende sterren, zoals bij supernovae.

XMM-Newton heeft opnieuw de vage sporen van röntgenstralen weten op te vangen die dezelfde kenmerken hebben. Hierdoor wordt de relatie tussen gammaflitsers en exploderende sterren versterkt.

Met behulp van deze gegevens en de ontdekking van zichtbare explosies van enkele gammaflitsers door de ruimtetelescoop Hubble van NASA/ESA, is het astronomen gelukt om het proces te beschrijven.

De explosie van de ster is slechts de eerste fase in het proces. De gammaflitser zelf ontstaat pas enige tijd later. Of het hierbij gaat om uren, dagen of zelfs weken is tot nu toe onbekend. De gammaflitser ontstaat zodra de kern van de exploderende ster in een ‘zwart gat’ verandert en de röntgenstralen worden afgegeven en de drukgolf van de gammaflitser met het gas uit de explosie van de ster botst.

Zijn gammaflitsers gevaarlijk voor ons?

Een vraag blijft bestaan: zouden wij kunnen worden gepulveriseerd door een gammaflitser in de buurt van de aarde? Het antwoord op deze vraag is ‘Nee'. Hoewel er bijna dagelijks gammaflitsers in de ruimte worden ontdekt, is de kans op een werkelijke dreiging nihil. Er bevinden zich op een afstand van 200 lichtjaren geen sterren in ons sterrenstelsel die zouden kunnen exploderen zoals een gammaflitser, dus wordt er niet verwacht dat wij een dergelijke gebeurtenis van dichtbij zullen meemaken.

Desalniettemin zal ESA haar wetenschappelijke studies over deze fascinerende en tegelijkertijd beangstigende kosmische gebeurtenissen de komende jaren blijven voortzetten.