Zonsverduistering gezien door 'made in Belgium' satellieten
Sommigen hadden geluk, anderen niet… Het hing van de wolken af wie gisteren in ons land de zonsverduistering kon zien. Satellieten in de ruimte hebben daarvan geen last. Onder meer de kleine in België gebouwde Proba-satellieten van ESA namen het bijzondere hemelverschijnsel vanuit een positie hoog boven onze hoofden waar. En de op stapel staande Proba 3-kunstmanen gaan zelf zonsverduisteringen veroorzaken…
Bij een zonsverduistering (of zon-eclips) schuift de maan vanaf de aarde gezien voor de zon. Heel toevallig zijn ze allebei vanaf de aarde gezien relatief even groot aan de hemel en dat levert een spectaculair en in het zonnestelsel uniek hemelverschijnsel op. In werkelijkheid heeft de zon een diameter van 1,4 miljoen kilometer, terwijl de maan slechts 3476 kilometer groot is!
De maanschijf bedekte in België op het hoogtepunt van de eclips ruim 80% van de zon. In het hoge noorden van Europa- onder meer op Spitsbergen (waar zich ook een grondstation van ESA bevindt) en de Faeröer-eilanden - werd de volledige zonneschijf bedekt.
Ook de satelliet Proba 2 zag vanuit zijn unieke positie in een baan om de aarde de maan zo goed als de hele zon bedekken. Dat is mooi ten zien op de onderstaande videobeelden, die bovendien de onrustige zon heel spectaculair tonen.
Zustersatelliet Proba-V richtte ondertussen een blik naar de aarde om de schaduw van de eclips op onze planeet waar te nemen.
Access the video
Ook ESA-astronaute Samantha Cristoforetti kon de zonsverduistering vanuit een heel bijzondere waarnemingsplaats zien. Zij vond tijd om het verschijnsel en de umbra (schaduw) van de maan op de aarde vanuit het internationaal ruimtestation ISS waar te nemen.
Proba: een succesverhaal
De in België door QinetiQ Space (voorheen Verhaert) in Kruibeke gebouwde Proba-satellieten behoren met afmetingen van minder dan een kubieke meter tot de kleinere kunstmanen van ESA. Maar dat maakt ze niet minder bijzonder. Ze demonstreren nieuwe technologie en leveren bovendien ook een mooie wetenschappelijke bonus op.
Proba 1 werd in 2001 gelanceerd en is nog steeds operationeel. De unieke opnamen van de satelliet worden wereldwijd door honderden onderzoekers gebruikt.
Proba 2 ging in 2009 de ruimte in en houdt de zon en haar invloed op de aarde (het zogenaamde 'ruimteweer') in de gaten. Eén instrument maakt opnamen van het oppervlak van de zon en de corona eromheen, terwijl een ander de zonnestraling in de gaten houdt.
Proba-V (de 'V' staat voor Vegetation) brengt om de twee dagen de vegetatie op de aarde in kaart. Daarmee kunnen onder meer woestijnvorming en ontbossing en de gevolgen van de klimaatverandering in kaart gebracht worden. Proba-V werd in 2013 gelanceerd.
Proba 3 in de steigers
Een volgend Proba-project staat al in de planning. De lancering van Proba 3, waarbij QinetiQ Space ook betrokken zal zijn, is voor eind 2018 voorzien. Proba 3 bestaat uit twee satellieten die heel nauwkeurig in formatie zullen vliegen.
Ze zullen daarbij zelf zonsverduisteringen tot stand kunnen brengen.
De technische uitdaging is daarbij enorm. De twee satellieten zullen met millimeterprecisie een onderlinge afstand van 150 meter behouden. Gezien vanuit een van de satellieten zal de andere de zonneschijf bedekken en zo een kunstmatige zonsverduistering veroorzaken. Door het felle zonlicht op die manier te blokkeren wordt - net zoals bij een 'natuurlijke' zonsverduistering - de wat mysterieuze buitenste atmosfeer van de zon (de corona) zichtbaar.
De onderstaande video geeft meer uitleg over dit uitdagende project.
Het is duidelijk dat er op het vlak van de waarneming van de zon - onze meest nabije en voor ons meest bijzondere ster - beslist nog boeiende tijden te wachten staan!
Access the video
