ESA directeur-generaal herdenkt Apollo 11 missie

Jean-Jacques Dordain, directeur-generaal van ESA, veertig jaar geleden zette de mens voor het eerst voet op de maan. Wat betekende dat?

Wat dat toen betekende? Het betekende toen dat de Amerikaanse technologie beter was dan die van de Sovjet-Unie, omdat de Amerikaanse vlag op de maan werd geplant. Tegenwoordig kunnen we deze gebeurtenis echter in een heel ander licht zien. Dat de Amerikaanse vlag als eerste op de maan werd geplant, is niet meer het belangrijkste. Wat volgens mij het belangrijkste is, en wat veel langer in de herinnering zal voortleven, is dat astronauten de aarde ontdekten; ze zagen de aarde als een kleine golfbal die in het heelal zweefde. Ze namen het idee naar de aarde terug dat we een gezamenlijke toekomst hebben en dat we de toekomst van de aarde wereldwijd moeten bekijken, niet individueel. Dat betekent het nu, dat is dus iets heel anders dan wat het 40 jaar geleden betekende.

Gaat de mens nog eens terug naar de maan? Zo ja, wanneer dan, en hoe?

Ja, ik weet zeker dat de mens weer naar de maan terugkeert. De maan is maar drie dagen van de aarde verwijderd. Iets meer dan honderd jaar geleden kostte het drie dagen om van Parijs naar Marseille te reizen, dus ik zie niet in waarom we niet naar de maan zouden terugkeren. Het zou echter niet meer het doel zijn om een vlag te planten. We zouden de maan gebruiken als uitbreiding van onze omgeving, om wetenschappelijke vooruitgang te boeken of een waarschuwingssysteem tegen astroiden of andere bedreigingen van de aarde in te stellen. Misschien wordt het een bron van hulpstoffen die we meenemen naar de aarde. Volgens mij is de maan gewoon een deel van onze omgeving en ik weet zeker dat de mens er terug zal keren; maar we gaan gezamenlijk, niet binnen de context van twee rivaliserende landen.

Gaat Europa weer naar de maan, en op welke manier?

Ik denk dat Europa zeker een rol zal spelen in een zo'n internationale expeditie naar de maan; maar we weten nog niet op welke manier. Die keuze moet worden gemaakt door de politiek, niet door een organisatie. Het is namelijk zo dat Europa volledig afhankelijk is van anderen om met astronauten naar de maan te kunnen. Vanwege die afhankelijkheid kunnen we geen initiatieven nemen. We kunnen slechts bijdragen aan een door Amerika geleid verkenningsprogramma. Europa kan zeker bijdragen met interessante technologie op gebieden waarop we volgens mij de beste ter wereld zijn, maar zelf initiatieven nemen is er niet bij. Dat is dus het eerste scenario: een Europese bijdrage aan een door Amerikanen geleid verkenningsprogramma.

Er is nog een tweede scenario, waarin Europa het vermogen ontwikkelt om initiatieven te kunnen nemen. Dat is echter een heel ander scenario omdat we daar allereerst nieuwe vaardigheden voor moeten ontwikkelen, in het bijzonder de vaardigheid om een transportsysteem voor de bemanning te kunnen maken. Daarvoor is een politieke beslissing op hoog niveau nodig, evenals discussies op politiek niveau over de positie van Europa in een programma voor verkenning van de maan.

Wanneer? In mijn ogen is dat vooral afhankelijk van het huidige Amerikaanse plan. Voorlopig is dat plan om tegen 2020 weer een bemanning op de maan te zetten. Ik zou echter willen zeggen dat de datum niet de belangrijkste factor is. Het gaat niet meer om een race en dat betekent dat we de tijd hebben. Als het niet 2020 wordt, dan misschien 2025 – het maakt niet zoveel uit. Over honderd jaar maakt het niemand meer wat uit of we in 2020 of 2025 naar de maan zijn teruggekeerd. Daarom geven we bij ESA meer prioriteit aan wetenschap en kortetermijnservices aan burgers. Ik ben er echter zeker van dat de mens naar de maan zal terugkeren - misschien over tien jaar of misschien over twintig jaar, maar dat is niet het belangrijkste.

We zitten echter in een situatie waarin het moeilijk is om fondsen te werven. Waarom moeten we dat geld aan de maan uitgeven?

Daar zijn een aantal redenen voor. Ten eerste kunnen we de toekomst van de aarde op de lange termijn niet los zien van onze omgeving, en de maan en Mars maken deel uit van die omgeving. Onze planeet is niet geïsoleerd en onze toekomst kan niet in een volledig isolement bestaan. De eerste reden is dus voorbereiding op de lange termijn. Ten tweede moeten we innovatieve technologie ontwikkelen; als we naar de maan willen moeten we een heleboel technologie ontwikkelen die nog niet beschikbaar is, bijvoorbeeld voor het recyclen van hulpstoffen. Als de astronauten op de maan moeten leven, kunnen ze niet elke liter water, elke liter zuurstof en elke kilo voedsel meenemen die ze nodig hebben. Dat betekent dat we zoveel mogelijk hulpstoffen op de maan moeten recyclen om water en zuurstof te produceren en planten te kweken. Die soorten technologie, waar we nu aan werken en die voor een maanbasis nodig zijn, hebben veel gevolgen voor de manier waarop we op aarde hulpstoffen gebruiken. De derde en laatste reden: we moeten jongere generaties uitdagende projecten bieden om de beste talenten voor wetenschap en techniek aan te trekken. Helaas tonen begaafde jonge mensen in de meeste ontwikkelde landen weinig belangstelling voor deze gebieden. Maar ik weet zeker dat dit soort projecten hun aandacht op wetenschap en techniek kunnen helpen vestigen..

Waar was u, de directeur-generaal van ESA, veertig jaar geleden toen de eerste mens voet op de maan zette en wat dacht u toen?

Ik weet nog heel goed waar ik was, ik zat de hele nacht voor de televisie. Ik weet ook nog dat ik op 20 juli om twaalf uur 's middags mijn ingenieursbul kreeg. Om te vieren dat ik ingenieur was geworden ging ik op vakantie. Die nacht zat ik in Zuidwest-Frankrijk in een heel klein dorpje tv te kijken. Op dat moment leek het wel een droom, een technologische prestatie. Ik weet niet zeker of ik wel besefte wat voor enorme gevolgen dit zou hebben. Volgens mij genoot ik er gewoon van zonder er al te veel lering uit te trekken. Maar tegelijkertijd werd ik een ingenieur die in de ruimtevaart aan de slag kon, en de ruimte heeft me nooit meer losgelaten!

Dank u zeer.