Herschel-instrument HIFI weer volop in bedrijf
HIFI werkt weer. Het meest geavanceerde ruimte-instrument dat Nederland ooit bouwde kan verder zoeken naar onder meer watermoleculen in het heelal. HIFI is een van de instrumenten aan boord van de ESA-satelliet Herschel, die op anderhalf miljoen kilometer van de aarde onderzoek doet naar moleculen in het heelal.
Door een storing in de elektronica was HIFI meer dan 160 dagen buiten bedrijf. Na een ‘reddingsoperatie’ op afstand werd het instrument vorige week weer in bedrijf genomen. ‘Met Herschel kun je niet een paar astronauten om de satelliet te repareren’, zegt directeur Wetenschap en Robotische Exploratie van ESA David Southwood. ‘We moesten het instrument vanaf de aarde weer ‘beter’ maken.’
De storing trad op in de Local Oscillator Control Unit (LCU), een regelmodule die cruciaal is bij het verzamelen van gegevens. Net als bijna alle andere ruimte-instrumenten beschikt HIFI over een back-up systeem. Tests hebben deze week overtuigend aangetoond dat alle regelmodules van dit back-upsysteem prima functioneren. Bovendien blijken de sensors van HIFI dezelfde prestaties te leveren als in de zomer van 2009, toen het meetinstrument de wetenschappelijke wereld verbaasde met zijn eerste, loepzuivere waarnemingen van met name geïoniseerde koolstof, het moeilijkste onderdeel van het meetprogramma.
Complexe puzzel
HIFI-projectleider Peter Roelfsema: ‘Het was echt een uiterst complexe technologische puzzel die we op basis van heel weinig informatie en onder grote druk moesten oplossen. Maar het was onze eer te na daar langer dan absoluut noodzakelijk over te doen, omdat wetenschappers over de gehele wereld op de waarnemingen van HIFI zitten te wachten. Tegelijkertijd was uiterste zorgvuldigheid geboden. We hebben er nu alle vertrouwen in dat HIFI het hele wetenschappelijke programma kan voltooien." Het wetenschappelijke programma van HIFI draait om de speurtocht naar geïoniseerde koolstof en water in het Heelal. Wetenschappelijk leider Frank Helmich: ‘Geïoniseerd koolstof is van belang voor sterrenkundigen omdat het een goede graadmeter is voor verwarming en koeling van het gas dat sterren en planeten vormt. Met HIFI krijgen we dus een beter idee hoe de 'thermostaat' van het Universum werkt. Water is waarschijnlijk het smeermiddel van het hele ster- en planeetvormingsproces.’
Nieuw licht
HIFI werd gebouwd onder leiding van SRON en is aan boord van de ESA-ruimtetelescoop Herschel. Het onderzoekt de komende drie jaar de samenstelling en fysica van interstellaire gas- en stofwolken. De infrarood-spectrometer gaat meten hoeveel koolstof en water deze wolken bevatten, wat naar verwachting nieuw licht werpt op de geboorte en vroege ontwikkeling van sterren en planeten.