Mini-ozongat weer dicht
Vorige week vormde zich een mini-ozongat boven de Atlantische Oceaan. ESA’s ERS-2 satelliet, met aan boord het speciaal voor ozonmetingen uitgeruste instrument GOME (Global Ozon Monitoring Experiment), mat ten oosten van Groenland zeer lage ozonwaarden. Hetzelfde instrument heeft nu geconstateerd dat het ozongat weer dicht is.
Mini-ozongaten komen de laatste jaren vaker boven Europa voor. In tegenstelling tot de Antarctische ozongaten worden deze niet veroorzaakt door chemische reacties van door menselijke activiteiten uitgestoten chloorfluorkoolwaterstoffen (CFK's). Vermoedelijk worden ze veroorzaakt door ongewone luchtstromingen in de atmosfeer.
De ozonlaag beschermt onze planeet voor schadelijke ultraviolette straling. Een dunne plek in deze laag heeft tot gevolg dat meer ultraviolette straling tot het aardoppervlak doordringt. Gevaar is er niet. Want door de lage stand van de zon is er op onze breedte in deze tijd van het jaar maar heel weinig ultraviolette straling.
Het mini-ozongat ontwikkelde zich boven Groenland en trok in de richting van Scandinavië. Met KNMI's unieke GOME Fast Delivery Service, ontwikkeld in het kader van het ESA Data User Programme, konden de veranderingen in het mini-ozongat van minuut tot minuut worden gevolgd. Op 9 november om 13 u. Nederlandse tijd werd de laagste ozonwaarde gemeten: 184 Dobson-eenheden, terwijl 260 tot 320 Dobson eenheden normaal zijn in deze tijd van het jaar. Het vorige diepterecord, 185 Dobson eenheden, stond op naam van een mini-ozongat boven Denemarken op 30 november 1999.
Het was de eerste keer dat klimatologen aan de hand van de gemeten gebeurtenissen ook voorspellingen konden doen. "GOME is een spectrometer die de atmosfeer onder de vluchtbaan van de ERS-2 satelliet scant," legt Claus Zehner van ESA uit. "Het instrument verzamelt zonlicht dat wordt teruggestrooid door de atmosfeer en dat door het aardoppervlak wordt weerkaatst. Het spectrum van dat licht wordt geanalyseerd van het ultraviolet tot in het infrarood. De invloed van chemische bestanddelen in de atmosfeer is als absorptielijnen in het spectrum te zien."
ERS-2 werd in 1995 gelanceerd. Europa bereidt zich al voor op de volgende generatie atmosferische meetapparatuur aan boord van satellieten. Het SCIAMACHY-instrument (SCanning Imaging Absorption spectroMeter for Atmospheric CartograpHY) aan boord van ESA's aardobservatiesatelliet Envisat zal de GOME-metingen spoedig aanvullen. ESA en de Europese organisatie voor exploitatie van meteorologische satellieten EUMETSAT bereiden ook een serie van drie nieuwe satellieten (Metop) voor. Deze worden uitgerust met nog verbeterde instrumenten van het type GOME en zullen vanaf 2003 minstens tien jaar lang ozonmetingen vanuit de ruimte uitvoeren.
