Nederlander verkozen tot Algemeen Secretaris IAU

Wat doet een Algemeen Secretaris van de IAU zoal?
‘Het bestuur van het bureau. We hebben 87 landen en 9785 astronomen die lid zijn. De organisatie is verdeeld in twaalf divisies, 37 commissies en ruim negentig werk- en programmagroepen. Dat moet je goed coördineren; een fulltime functie.’

Wat worden uw belangrijkste speerpunten als secretaris?
‘We organiseren negen IAU symposia per jaar en om de drie jaar een General Assembly, waarvan de verslagen worden uitgegeven door Cambridge University Press. Als Assistant General Secretary heb ik me er hard voor gemaakt dat die verslagen en andere publicaties van de IAU binnen een half jaar gepubliceerd worden. Dat is ons al gelukt voor de symposia. Daardoor worden de publicaties van de IAU actueler. Daarbij wordt 2009 hopelijk uitgeroepen tot International Year of Astronomy, met veel populariseringsactiviteiten’.

Hebt u nog wel tijd voor uw onderzoeksfunctie bij SRON?
‘Nee. De komende drie jaar word ik fulltime ‘uitgeleend’ aan de IAU. Ik zal twee van de drie weken wel op het kantoor van SRON werken, maar nog steeds in mijn functie als Algemeen Secretaris. De afgelopen drie jaar was ik Assistent Algemeen Secretaris. Ook toen heeft SRON me dertig tot vijftig procent van de tijd moeten missen.’

Het is wel een erebaan, ook voor Nederland…
‘Dat klopt zeker. De laatste Nederlandse secretaris was Kees de Jager, nu 36 jaar geleden. Daarvoor had je nog de Leidsche astronomen Oosterhoff en Oort. Ik ben de vierde Nederlander die deze functie mag vervullen.’

Aan uw verkiezing ging een knallende vergadering vooraf, met de discussie rond Pluto.
‘Voor mij was die discussie niet heel erg opwindend. We hadden een werkgroep gevraagd om te komen met een definitie van wat een planeet is. Dat was nooit eerder gedaan. Toen de werkgroep er niet uitkwam hebben we een brede commissie met planeetmensen gevraagd om met een advies te komen. Dat advies kreeg vervolgens een eigen leven in de Algemene Vergadering en in de pers.’

Bent u tevreden met de uiteindelijke definitie?
‘We moesten een beschrijving hebben die voor het brede publiek duidelijk zou zijn. Geen minimale of maximale massa. En al helemaal geen termen als hydrostatisch evenwicht. Dan zegt de man in de straat: wat moet ik hiermee? Ik denk dat we nu een definitie hebben die logisch volgt uit alle waarnemingen waar we over beschikken.’

De wereld keek vol spanning mee over de schouders van al die astronomen…
‘Er was onverwacht veel aandacht voor de kwestie, dat klopt. De uitkomst van de beraadslagingen werd steeds ongewisser. Bijna elke dag veranderde de conceptversie van de definitie, tot uiteindelijk de levendige stemming met de gele kaartjes. Aan de kant van de Amerikanen was opvallend weinig chauvinisme te vinden. Zij raken de enige planeet kwijt die ze hebben ontdekt. Maar dat was voor de Amerikaanse astronomen al lang geen verrassing meer.’

Kunnen we aan het eind van uw voorzitterschap weer zo’n spektakel verwachten?
‘We hebben nu een definitie vastgesteld voor planeten specifiek rond de zon. Over drie jaar wordt de definitie voor planeten rond andere sterren besproken, de exoplaneten. Dan komen er wel fysische eigenschappen aan te pas. Maar wie weet…’

Waar kijkt u naar uit, gedurende uw periode als Algemeen Secretaris?
We krijgen grotere telescopen en aan elkaar geschakelde telescopen, de zogenaamde interferometers, zoals LOFAR in Nederland. Deze spelen een belangrijke rol bij grensverleggend astronomisch onderzoek. Persoonlijk kijk ik erg uit naar de ESA-missie Darwin, verder in de toekomst. Missies zoals deze zetten de sterrenkunde op z’n kop.’