Ευρωπαϊκή Βραδιά Ερευνητή 2015: Μια βραδιά γεμάτη ανακαλύψεις
Φέτος η Βραδιά του Ερευνητή είχε σύνθημα "Η Επιστήμη και η Έρευνα για ένα καλύτερο μέλλον". Ποιος δεν ονειρευόταν μικρός να γίνει αστροναύτης ή δεν φανταζόταν αν υπάρχει ζωή πέρα από τη Γη αλλά και ποιος δεν έχει αναρωτηθεί τι είναι τα πεφταστέρια; Το διάστημα βρίσκεται αναμφίβολα στη τη ζωή μας και τη φαντασία μας από την πρώιμη ηλικία. Γιορτάζοντας τα 10 χρόνια του θεσμού το διάστημα δεν θα μπορούσε παρά να κατέχει εξέχουσα θέση στη φετινή Βραδιά του Ερευνητή. Η έρευνα για το διάστημα δεν αφορά μόνο απομακρυσμένους, άγνωστους πλανήτες, εντυπωσιακές σουπερνόβες και μυστηριώδεις μαύρες τρύπες, προσφέρει επίσης σημαντική γνώση για τον πλανήτη μας, τη Γη ωφελώντας την καθημερινή μας ζωή.
Από ποιον μπορεί να μάθει καλύτερα κανείς για τα οφέλη της διαστημικής εξερεύνησης αν όχι από έναν αστροναύτη; Ο Λούκα Παρμιτάνο, ο αστροναύτης της ESA, μας το εξήγησε μέσα από ένα βίντεο αφιερωμένο στο κοινό του Ελληνικού Κόσμου ενώ μίλησε για τις ημέρες που πέρασε στο διάστημα στα πλαίσια της αποστολής του, Volare. Ο Λούκα προσγειώθηκε με ασφάλεια πίσω στη Γη στις 11 Νοεμβρίου 2013 και από τότε συνεχίζει τις επιστημονικές του δραστηριότητες.
Access the video
Υπάρχει όμως και στη Γη ένα μέρος που όπου λίγοι άνθρωποι ζουν σε συνθήκες διαβίωσης παρόμοιες με των αστροναυτών. Η Γαλλο-ιταλική βάση Concordia στην Ανταρκτική είναι το μέρος όπου βρέθηκε ο Αδριανός Γολέμης μετά την επιλογή του ως ερευνητής ιατρός από την ESA για το έτος 2014. Μέσα από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, ο Έλληνας γιατρός μετέφερε νοερά το κοινό στις ακραίες συνθήκες της βάσης και την ζωή εκεί, ενώ αφηγήθηκε την ερευνητική του εμπειρία. Συμμετείχε μεταξύ άλλων σε μελέτες για το πώς η βιταμίνη D επηρεάζει την υγεία των ανθρώπων σε συνθήκες μειωμένης ηλιοφάνειας, σε μελέτες ύπνου με ηλεκτροεγκεφαλογράφημα αλλά και το πώς επηρεάζεται η ψυχολογία του ατόμου σε κατάσταση απομόνωσης. Όπως επισήμανε στην αφήγηση του, «παρότι η γνώση αυτή προορίζεται να χρησιμοποιηθεί για το σχεδιασμό των μελλοντικών επανδρωμένων διαστημικών αποστολών, είναι εξίσου σημαντική σήμερα για την κοινωνία καθώς μέσα από την κατανόηση των ανθρωπίνων λειτουργιών σε ακραία περιβάλλοντα μπορούμε να βελτιώσουμε και να αναπτύξουμε αποτελεσματικότερες μεθόδους αντιμετώπισης ασθενειών για τους ανθρώπους στη Γη. Για παράδειγμα η μελέτη των διαταραχών του ύπνου σε ακραίες συνθήκες (στην Ανταρκτική ή στο Διάστημα) βοηθούν στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των διαταραχών του ύπνου των ασθενών σε μέρη όπως η Ευρώπη.»
Πίσω στο διάστημα, φέτος η απίστευτη αποστολή της Ροζέτα στον κομήτη 67P είχε παγκόσμια απήχηση ενώ τα αποτελέσματά τις δεν σταματούν να μας εκπλήσσουν. Οι επισκέπτες έμαθαν τι κρύβει αυτό το ξένο τοπίο, τα ερωτήματα που καλείται να απαντήσει η Ροζέτα αλλά και πως είναι σε θέση να διατηρεί την επαφή με το μικρό όχημα προσεδάφισης Φίλαι. Όποιος ήθελε να έχει μια ιδέα από τι υλικό είναι φτιαγμένος ένας κομήτης παρακολούθησε το "μαγείρεμά" του, με συστατικά που χρησιμοποιούνται στην καθημερινότητα μας όπως κρασί, γραφίτης και χώμα, κατάλληλα αναμεμιγμένα με μια καλή δόση ξηρού πάγου από τις "σεφ" Μαρίνα Γεωργίου και Αφροδίτη Νάση, υποψήφια διδάκτωρ και προπτυχιακή φοιτήτρια του Τμήματος Φυσικής του Καποδιστριακού Παν/μιου Αθηνών, αντίστοιχα. Τα παιδιά έφυγαν εντυπωσιασμένα και "όλα ήθελαν να αγγίξουν τους ατμούς που έβγαιναν από τον σπιτικό κομήτη καθώς μαγειρευόταν", μας είπε η Μαρίνα.
Το έτος 2015 έχει χριστεί ως το Διεθνές Έτος Φωτός. Το φως είναι αυτό που σε όλες τις μορφές του και με όλη του την ένταση μας βοηθά να παρατηρούμε σε μεγάλη λεπτομέρεια τη Γη. Οι δορυφόροι της ESA φωτογραφίζουν συνεχώς την γήινη επιφάνεια με τη χρήση διαφορετικών "τύπων" φωτός μεταφέροντας πληροφορίες τόσο διαφορετικές όσο η θερμοκρασία της θάλασσας, η κατάσταση των καλλιεργειών, το μαγνητικό πεδίο της Γης. Για να το δείξουν αυτό η Δρ Γεωργία Δοξάνη και ο MSc Εμμανουήλ (Μάνος) Λαγουδάκης, ερευνητές ειδικευμένοι σε θέματα παρατήρησης της Γης, στο κέντρο ESRIN της ESA, χρησιμοποίησαν καταπληκτικές 3D εικόνες του δορυφόρου GOCE, τις μεταβολές της γήινης επιφάνειας στο ηφαίστειο της Αίτνας αλλά και της Γης από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.
"Φέτος επιλέξαμε να παρουσιάσουμε την παρατήρηση της Γης μέσα από ένα παιχνίδι ερωταπαντήσεων και με 3D video και κρίνοντας από την ανταπόκριση του κόσμου μέσα την αίθουσα, την ώρα των παρουσιάσεων, αλλά και έξω από αυτήν, πιστεύω ότι ήταν μία καλή πρώτη επαφή με τους δορυφόρους και τις εικόνες, σχετικά με τις λειτουργίες, τα χαρακτηριστικά αλλά και τις εφαρμογές τους", είπε η Γεωργία.
"Μέσα από αυτή τη διαδραστική επαφή θα ήθελα τα παιδιά να καταλάβουν ότι η επιστήμη δεν είναι για λίγους και ότι αν παρουσιαστεί με κατάλληλο τρόπο μπορεί να γίνει ακόμα και διασκεδαστική. Οι ερευνητές μπορεί να φαίνονται απόμακροι πολλές φορές, συγκεντρωμένοι στη δουλειά τους, αλλά δεν είναι πάντα έτσι. Επίσης θα ήθελα να καταλάβουν πως τα αποτελέσματα που παράγει η επιστημονική έρευνα έχουν άμεσο αντίκτυπο στην καθημερινότητα μας και συνήθως κάνουν τη ζωή μας πιο εύκολη. Για παράδειγμα τα δεδομένα του νέου δορυφόρου Sentinel-2 θα συνδράμουν στην ποσοτικοποίηση αλλαγών στην επιφάνεια της Γης σε μεγάλη κλίμακα, όπως στην αποψίλωση των δασών ή την καταπάτηση προστατευμένων περιοχών, χωρίς να χρειάζεται να πάμε επιτόπου και να μετρήσουμε", συμπληρώνει ο Μάνος.
Τι εντυπώσεις άφησε η φετινή Βραδιά στους δύο Έλληνες ερευνητές; "Οι γνώσεις των παιδιών και το ενδιαφέρον τους για το διάστημα κάθε χρονιά μας εκπλήσσουν ευχάριστα. Τα παιδιά σήμερα από μικρή ηλικία όχι μόνο είναι τρομερά εξοικειωμένα με την έννοια των δορυφόρων και του διαστήματος, αλλά έχουν και πολύ εύστοχες ερωτήσεις και απορίες, που συχνά αιφνιδιάζουν και τους ίδιους τους γονείς." είπε η Γεωργία. Ο Μανώλης καταλήγει λέγοντας πως "μετά από την εμπειρία αυτή πιστεύω πως ακούγοντας από κοντά τους ερευνητές να μιλούν για τη δουλειά τους είναι ότι καλύτερο για ένα παιδί αλλά και κάποιον λάτρη της επιστήμης, γιατί συνήθως είμαστε παθιασμένοι με τη δουλειά μας και όταν το πάθος συνδυαστεί με γνώση και μεταδοτικότητα μπορεί να προκαλέσει αληθινό ενδιαφέρον, ικανό να χαράξει πορείες ζωής."
Γεμάτοι με νέες γνώσεις και τροφή για σκέψη, μικροί και μεγάλοι έφυγαν και με πολλά καλούδια που είχε διαθέσει η ESA ειδικά για τη Βραδιά, με την αφίσα της Αθήνας από τον Sentinel-2 να γίνεται ανάρπαστη.
Access the video
Διαβάστε ολόκληρες τις συνέντευξεις των Ελλήνων ερευνητών της ESA, της Γεωργίας Δοξάνη και του Μάνου Λαγουδάκη.
Για την Ελλάδα και την Αθήνα, τη διοργάνωση της Ευρωπαϊκής Βραδιάς του Ερευνητή 2015 ανέλαβαν το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών σε συνεργασία με το ΕΚΕΦΕ Δημόκριτος, το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, το Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών (ΕΛΚΕΘΕ), το Επιστημονικό Κέντρο «Αθηνά», τον Εκπαιδευτικό Οργανισμό SciCo και το British Council.
