Προστατεύοντας την ιστορία με τη βοήθεια δορυφόρων
Κοιτώντας τη Γη από το διάστημα είναι ένας ελκυστικός τρόπος για την παρακολούθηση των ιστορικών τόπων σε απομακρυσμένες ή πολιτικά ασταθείς περιοχές - και μπορεί να βοηθήσει ακόμη και αρχαιολόγους να κάνουν νέες ανακαλύψεις.
Για παράδειγμα, η αρχαία πόλη της Σαμάρα μια ισχυρή ισλαμική πρωτεύουσα κατά τον ένατο αιώνα, που βρίσκεται στην περιοχή που είναι σήμερα το Ιράκ. Είναι η μόνη ισλαμική πρωτεύουσα που διατηρεί το αρχικό της σχέδιο, αρχιτεκτονική και τεχνουργήματα, αν και έχει ανασκαφεί μόνο περίπου το 20% της περιοχής.
Το 2007, κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Ιράκ, χαρακτηρίστηκε από την UNESCO ως παγκόσμια κληρονομιά σε κίνδυνο, λόγω της αδυναμίας των αρμόδιων αρχών να ελέγξουν και να διαχειριστούν τη διατήρηση της.
Την ίδια χρονιά, αντάρτες ξεκίνησαν μια δεύτερη επίθεση στο τζαμί της πόλης και κατέστρεψαν τον πύργο του ρολογιού.
Η παρακολούθηση αρχαιολογικών τόπων όπως η Σαμάρα, σε περιόδους πολιτικής αστάθειας είναι τόσο δύσκολη όσο και επικίνδυνη για τους αρχαιολόγους. Οι δορυφόροι, από την άλλη μεριά, προσφέρουν μια μη παρεμβατική λύση για την παρακολούθηση αυτών των ερειπίων του παρελθόντος, ενώ μπορεί ακόμη και να βοηθήσει στον εντοπισμό νέων περιοχών που μπορούν να γίνουν ανασκαφές.
Ο πιο προφανής τρόπος για να κρατήσουμε ένα κατάλογο των ανασκαμμένων θέσεων από το διάστημα είναι με οπτικές εικόνες υψηλής ανάλυσης. Ωστόσο, οι νέες τεχνικές δείχνουν ότι οι δορυφόροι που μεταφέρουν ραντάρ μπορούν επίσης να δουν πώς οι υπόγειες κατασκευές επηρεάζουν το έδαφος.
Τα ραντάρ είναι ευαίσθητα σε ιδιότητες, όπως οι μικρές διαφορές στην πυκνότητα του εδάφους και η περιεκτικότητα σε νερό - πράγματα που το ανθρώπινο μάτι δεν μπορεί να δει. Οι μεταβολές στην υγρασία του εδάφους και στην ανάπτυξη της βλάστησης μπορούν επίσης να ανιχνευθούν με ραντάρ. Οι παράγοντες αυτοί επηρεάζονται από τυχόν υπόγειες κατασκευές και μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να συναχθούν ιστορικά στοιχεία.
Τα ραντάρ μπορούν επίσης να δουν μέσα από τα σύννεφα και το σκοτάδι, παρέχοντας συνεχείς παρατηρήσεις ημέρα ή νύχτα και κάτω από όλες τις συνθήκες που επικρατούν στην ατμόσφαιρα.
Οι εικόνες από ραντάρ είναι περίπλοκες και έτσι δεν μπορούν εύκολα να εξηγηθούν όλες οι παρατηρήσεις. Ωστόσο, ορισμένες από αυτές τις παρατηρήσεις μπορεί να εντοπίσουν τόπους που δεν έχουν ανασκαφεί.
Κατά μήκος του ποταμού Νείλου στη Βόρεια πολιτεία του Σουδάν, τάφοι, ναοί και οικιστικά συγκροτήματα συνθέτουν τους αρχαιολογικούς χώρους του Gebel Barkal. Καταγεγραμμένα στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, αποτελούν μαρτυρία για τους πολιτισμούς της Ναπάτα και της Μερόε που χρονολογούνται περίπου το 900 π.Χ. έως το 350 μ.Χ.
Χρησιμοποιώντας την τεχνική του "πολωσιμετρικού ραντάρ συνθετικού διαφράγματος", επιστήμονες από τα πανεπιστήμια La Sapienza της Ιταλίας και του Rennes 1 της Γαλλίας, μπόρεσαν να εξετάσουν τις πυραμίδες και τους ναούς του Gebel Barkal. Οι παρατηρήσεις τους όχι μόνο τους επέτρεψαν να παρακολουθήσουν από απόσταση τον αρχαιολογικό αυτό χώρο σε μια χρονική περίοδο πολιτικής αστάθειας, αλλά αποκάλυψαν ότι μπορεί να υπάρχουν περισσότερα κάτω από το έδαφος, που δεν είχαν ακόμη ανασκαφεί.
Οι παρατηρήσεις μέσω δορυφόρου μπορούν επίσης να είναι χρήσιμες για την παρακολούθηση και τον εντοπισμό θαμμένων αρχαιολογικών δομών σε πυκνοκατοικημένες περιοχές. Στη Ρώμη, Ιταλία, σημαντικά αρχαία μνημεία όπως το Κολοσσαίο και η Ρωμαϊκή Αγορά είναι μέρος του αστικού τοπίου. Ωστόσο υπάρχουν επίσης κρυμμένοι θησαυροί κάτω από το θόρυβο και την κίνηση της σύγχρονης μητρόπολης.
Access the video
Ένας φοιτητής από το πανεπιστήμιο Tor Vergata της Ιταλίας βρήκε πως οι οπτικές δορυφορικές εικόνες μπορούν να αποκαλύψουν θαμμένα αρχαιολογικά χαρακτηριστικά (τα συγκεκριμένα βρίσκονται στα ανατολικά προάστια της Ρώμης), λόγω των διαφορών που παρουσίαζε η φασματική ανάκλαση (ιδιαίτερα στο εγγύς υπέρυθρο) της επιφανειακής βλάστησης.
Οι μελλοντικές αποστολές, όπως ο δορυφόρος ALOS-2 της Ιαπωνίας, που έχει προγραμματιστεί για εκτόξευση μέσα στη χρονιά, θα βασιστεί και θα ενισχύσει προηγούμενες αποστολές που έχουν μοναδικές δυνατότητες ακόμη και για περαιτέρω αρχαιολογικές παρατηρήσεις από το διάστημα. Ενώ η υποψήφια αποστολή Biomass της ESA, θα συμβάλει επίσης με το καινοτόμο ραντάρ της.
