De aarde is verrassend zompig!
Antarctica heeft een zware ijslaag, daarom is de ontdekking dat een deel ervan snel stijgt, zo'n verrassing
14 augustus 2018
20.000 jaar geleden was het IJstijd op aarde! Het grootste deel van onze planeet was bedekt met ijs, op sommige plaatsen wel 3 km dik, zoals delen van Antarctica en Groenland nu. Wetenschappers hebben onderzocht hoe het oppervlak van de aarde verandert wanneer er een dikke laag ijs op ligt, en wat er gebeurt als het ijs smelt. En ze hebben een onverwachte ontdekking gedaan!
Onder de harde, rotsachtige korst van de aarde - en de grond waarop wij lopen - ligt een laag van 2900 km dik, de aardmantel. Die laag is vrij zacht en gedraagt zich als een dikke vloeistof. Wanneer de aardkorst zwaarder wordt, zoals vroeger toen er een dikke laag ijs op lag, wordt de mantel in elkaar gedrukt. In de laatste IJstijd zakte het land onder het dikste ijs wel 500 meter omlaag!
Uiteindelijk smolt het meeste ijs, en zonder al dat gewicht kwam de mantel weer omhoog. Zelfs vandaag de dag stijgt de mantel nog steeds, alleen veel langzamer. De aarde lijkt dus een beetje op de matras op je bed - als je erop ligt, wordt de matras samengedrukt. Maar zodra je er vanaf springt, veert de matras weer terug!
West-Antarctica stijgt. Copyright: Planetary Visions (credit: ESA/Planetary Visions).
Een groep wetenschappers gebruikte GPS-gegevens (Global Positioning Satellite) om de hoogte van Antarctica te meten. Omdat er nog steeds veel ijs ligt - hoewel niet zo veel als in de IJstijd - zou je verwachten dat het land maar heel langzaam omhoog komt. Tot hun verbazing ontdekten ze dat het land sneller stijgt dan bijna overal elders op de aarde! Dat is interessant, want zo komen we weer meer te weten over de aardmantel onder ons.
Bij het onderzoek gebruikten de wetenschappers gegevens van een ruimtemissie van ESA, met de naam Gravity field and steady-state Ocean Circulation Explorer, afgekort GOCE. GOCE heeft de zwaartekracht rondom de aarde in kaart gebracht en dat is een slimme manier om uit te vinden wat er onder het aardoppervlak gebeurt. Als er onder de grond veel compact materiaal is, is het zwaartekrachtveld iets sterker. De gegevens van GOCE kunnen ons dus vertellen hoe stevig de mantel is.
De GOCE-missie eindigde in 2013, maar de gegevens zijn duidelijk nog erg waardevol! Zo hebben we ontdekt dat de mantel eigenlijk zachter is dan we dachten, erg vloeibaar, en snel bewegend - daarom zagen we die snelle stijgingen in Antarctica.
Dit onderzoek is een fantastische manier om te weten te komen hoe de binnenkant van onze aarde er uitziet!
Cool weetje: GOCE had veel minder bewegende delen dan andere ruimtevaartuigen, omdat die delen de metingen van de zwaartekracht zouden kunnen storen!
