| | |  | Εικόνα του εσωτερικού δέλτα του Νίγηρα από τον ERS | |
Εσωτερικό δέλτα του Νίγηρα - Υπόβαθρο
Το εσωτερικό δέλτα του Νίγηρα βρίσκεται στο νότιο Μάλι. Δεν πρόκειται για θαλάσσιο δέλτα, αλλά για κοίτη πλημμυρών με όμβρια ύδατα από τα νοτιότερα τροπικά υψίπεδα. Η περιοχή που καλύπτει το δέλτα βρίσκεται στην περιοχή του Σαχέλ, νότια της μεγαλύτερης ερήμου στη Γη, της Σαχάρας. Μία φορά τον χρόνο, τα νερά από τις τροπικές βροχές του Νότου κυλούν προς τα πεδινά του Βορρά και καταλήγουν στο δέλτα, επηρεάζοντας σημαντικά την καθημερινή ζωή των ανθρώπων της περιοχής. Οι άνθρωποι ζουν από την ετήσια πλημμύρα. Το Σαχέλ έχει σχηματίσει το δικό του οικοσύστημα ως μεταβατική ζώνη μεταξύ δύο κλιματικών περιοχών, την έρημο στα βόρεια και τις ημίξηρες και ημίυγρες περιοχές στα νότια. Λόγω της παγκόσμιας κλιματικής αλλαγής και της συνεχούς επιρροής του ανθρώπου, το οικοσύστημα του Σαχέλ απειλείται.
Στο κεντρικό Μάλι, ο Νίγηρας ενώνεται με τον παραπόταμό του, τον ποταμό Μπάνι, στην πόλη Μόπτι. Και οι δύο ποταμοί σχηματίζουν το εσωτερικό δέλτα του Νίγηρα στο σημείο αυτό. Γνωστό ως εσωτερικό δέλτα, πρόκειται για έναν λαβύρινθο καναλιών, βάλτων και αβαθών λιμνών που σχηματίζονται σε τεράστιες ρηχές κοιλότητες, οι οποίες γεμίζουν και αδειάζουν κάθε χρόνο καθώς περνά η πλημμύρα.
| | | Σαχέλ – Αλλαγή μεταξύ ερήμου και σαβάνας |
Ζώνη του Σαχέλ
Πριν από 20000 χρόνια περίπου, η Σαχάρα είχε παρόμοια έκταση με τη σημερινή. Όμως στη διάρκεια της υγρής περιόδου που ακολούθησε, περιορίστηκε σε μικρές περιοχές της Βορείου Αφρικής. Στον νότο αναπτύχθηκαν σημαντικά ποτάμια συστήματα με εκτενείς περιοχές λεπτόκοκκων ιζημάτων, όπως αυτά του εσωτερικού δέλτα του Νίγηρα και της λίμνης Τσαντ. Οι πολυάριθμες κινητές αμμοθίνες απορροφήθηκαν από την αναπτυσσόμενη φυσική βλάστηση. Ωστόσο, από το 3.000 π.Χ. περίπου, το κλίμα στην περιοχή του βόρειου τροπικού άλλαξε και το έδαφος απέκτησε την ξηρή μορφή του. Η Σαχάρα επεκτάθηκε και πάλι. Στο νότιο άκρο της, εκεί που σήμερα βρίσκεται η ζώνη του Σαχέλ, παρατηρούνται έκτοτε τακτικές περίοδοι ξηρασίας.
Τα οικοσυστήματα στις σαβάνες και οι παραδοσιακές μορφές της ανθρώπινης οικονομικής δραστηριότητας προσαρμόστηκαν σ’ αυτές τις κλιματολογικές συνθήκες ξηρασίας, οι οποίες προκαλούν περιοδικά φαινόμενα όπως αυτά που συμβαίνουν στην έρημο, στη μία περιοχή μετά την άλλη. Η βλάστηση και οι πληθυσμοί ανθρώπων και ζώων έχουν επιβιώσει κατ' επανάληψη τέτοιες περιόδους ξηρασίας, οι οποίες σε γενικές γραμμές διαρκούσαν αρκετά χρόνια.
Ερημοποίηση
Το Σαχέλ αποτελεί τη μεταβατική ζώνη από την έρημο της Σαχάρας στις τροπικές περιοχές της Αφρικής. Η λέξη Σαχέλ προέρχεται από την αραβική λέξη ‘sahil’ που σημαίνει όριο ή ακτογραμμή. Το Σαχέλ αποτελεί το βορειότερο τμήμα της μεταβατικής κλιματικής ζώνης, με βροχόπτωση της τάξης των 150 με 450 mm και 8 έως 10 μήνες χωρίς βροχές. Η περιοχή εκτείνεται από τον Ατλαντικό ωκεανό και διασχίζει την Αφρική έως την Ερυθρά Θάλασσα, βόρεια της Αιθιοπίας. Το πλάτος της κυμαίνεται μεταξύ 300 και 500 km. Όσον αφορά τη βλάστηση, το Σαχέλ αποτελείται από ημιέρημο στα βόρεια και από τη σαβάνα του Σαχέλ στα νότια. Τα φυτά που κυριαρχούν στην περιοχή αυτή είναι ρείκια, θάμνοι και μεμονωμένα δέντρα, κυρίως τα είδη ακακίας Acacia albida και Acacia senegal. Το μεγαλύτερο ποσοστό της βλάστησης φύεται μετά τις βροχοπτώσεις, αλλά τα φυτά πολύ σύντομα ξεραίνονται στο αποξηραμένο έδαφος.
TΤο μεγαλύτερο πρόβλημα της περιοχής του Σαχέλ είναι η ερημοποίηση, η επέκταση των ερήμων στα φυσικά φράγματα, τις σαβάνες και τις στέπες. Αυτό οφείλεται σε πολλούς λόγους. Στο παρελθόν έχουν σημειωθεί τεράστιες διακυμάνσεις στις ποσότητες των βροχοπτώσεων, με σημαντικές περιόδους ξηρασίας (1912-15, 1941-42, 1968-74, 1983-85). Κατά συνέπεια, το έδαφος σχηματίζει αποθέσεις, η κάλυψη της βλάστησης εξαφανίζεται και, χωρίς φυσικά φράγματα, η έρημος επεκτείνεται με τη βοήθεια του βορειοανατολικού αληγούς, που επίσης ξηραίνει το έδαφος. Ακόμη κι αν οι βροχές ήταν περισσότερες, το αμμώδες έδαφος είναι δύσκολο να καλλιεργηθεί ξανά. Ένας ακόμη σημαντικότερος παράγοντας που συμβάλλει στην ερημοποίηση είναι ο αυξανόμενος πληθυσμός αυτής της ευαίσθητης περιοχής. Οι σύγχρονες τεχνολογίες επιτρέπουν την κατασκευή βαθύτερων και αποδοτικότερων πηγαδιών. Αυτό παροτρύνει τους κτηνοτρόφους να διατηρούν όλο και περισσότερα ζώα. Τα ζώα στη συνέχεια χρειάζονται όλο και περισσότερα βοσκοτόπια, και η στάθμη του νερού μειώνεται. Οι θάμνοι και τα δέντρα πεθαίνουν και το έδαφος αποξηραίνεται.
| | Ζωή στο Σαχέλ | |
Ύστερα ο άνεμος διώχνει τα συστατικά του εδάφους που είναι σημαντικά για τη γεωργία, αφήνοντας αμμώδη και πετρώδη εδάφη.
Τα φυτά αναπτύσσονται πολύ αργά σε αμμώδη εδάφη, ενώ ο πληθυσμός χρειάζεται όλο και περισσότερα καυσόξυλα και τροφή για τα κοπάδια. Γι’ αυτό και εξαφανίζεται ακόμη και η τελευταία αραιή φυσική κάλυψη. Χωρίς το φυσικό φράγμα των φυτών, η άμμος της ερήμου επεκτείνεται ανεμπόδιστα. Τεράστιες ποσότητες άμμου καταλήγουν με τον άνεμο στις στέπες, εμποδίζοντας την ανάπτυξη των φυτών, ακόμη κι όταν βρέχει. Έπειτα οι άνθρωποι μετακινούνται προς τις νοτιότερες στέπες για να βρουν βλάστηση. Ο πληθυσμός αυξάνεται υπερβολικά, όπως και οι επακόλουθες ανάγκες για ξύλο, λιβάδια και ζωοτροφή. Η ερημοποίηση συνεχίζει να εξαπλώνεται. Από τη δεκαετία του 1970, η Σαχάρα έχει καταλάβει μια λωρίδα του Σαχέλ, πλάτους περίπου 100 km.
| |
