Εκτιμώντας τις αλλαγές στο γεωγραφικό ανάγλυφο της Ιαπωνίας από το διάστημα

Την ημέρα του σεισμού, ο οποίος είναι ο ισχυρότερος που έχει ζήσει η Ιαπωνία στη διάρκεια της ιστορίας της, ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας μέσα από το Cabinet Office είχε ενεργοποιήσει τη Διεθνή Χάρτα για «το Διάστημα και τις Μείζονες Καταστροφές» (International Charter for “Space and Major Disasters”).

Διαστημικές υπηρεσίες από όλο τον κόσμο αποκρίθηκαν στην έκκληση της Ιαπωνίας για συντονισμένη αξιοποίηση των δορυφορικών συστημάτων «Παρατήρησης της Γης» που περνούν πάνω από τη χώρα, προκειμένου να συλλεχθούν εικόνες κατά προτεραιότητα και να αποτυπωθούν με λεπτομέρεια οι πληγείσες περιοχές.

Η Διεθνής Χάρτα, που θεσμοθετήθηκε πριν από 10 χρόνια, εξασφαλίζει ότι οι εικόνες που συλλέγονται από πληθώρα δορυφόρων γύρω από τη Γη δίνονται σε ημερήσια βάση στις Ιαπωνικές αρχές για να συνεισφέρουν στο δύσκολο έργο των διαχειριστών της κρίσης.

Συγκεντρώνοντας παρατηρήσεις από διαφορετικές διαστημικές υπηρεσίες, η Διεθνής Χάρτα συμβάλλει στην αξιοποίηση τόσο ανθρώπινων πόρων, όσο και τεχνογνωσίας από όλο τον κόσμο με σκοπό την όσο το δυνατόν έγκαιρη αναγνώριση και ανταπόκριση στην καταστροφή.

Η μεγάλη αξία της πρωτοβουλίας αυτής έγκειται στον τρόπο με τον οποίο παρατηρήσεις από διαφορετικά δορυφορικά συστήματα συλλέγονται και συνδυάζονται έτσι ώστε να παραχθούν λεπτομερείς απεικονίσεις οι οποίες προσφέρονται 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα χωρίς κόστος για το χρήστη.

Μαρτυρώντας τη δύναμη που μπορεί να έχει η οργή της φύσης, οι εικόνες καταστροφής που προκάλεσε στην χώρα του ανατέλλοντος ηλίου ο σεισμός μεγέθους 8,9 βαθμών της κλίμακας Richter άφησαν όλο τον κόσμο έκλπηκτο.

Η βορειοδυτική ακτογραμμή της Ιαπωνίας εκτιμάται ότι έχει μετατοπιστεί έως και 4 μέτρα προς τα ανατολικά, ενώ ολόκληρες πολιτείες έχουν παρασυρθεί από τα ορμητικά νερά των παλιρροϊκών κυμάτων, αλλάζοντας ριζικά το ανάγλυφο της χώρας.

Οι δορυφορικές απεικονίσεις προσφέρουν απαραίτητες πληροφορίες για την ακριβή εκτίμηση του μεγέθους της καταστροφής, που θα διευκολύνουν το έργο των σωστικών συνεργείων. Η σύγκριση εικονών πριν και μετά το σεισμό δείχνει το πόσο πολύ έχει αλλάξει το τοπίο, όσο και που υπήρχαν πριν κτίρια και δρόμοι.

Την συλλογή εικόνων συντονίζει η Ιαπωνική Υπηρεσία Εξερεύνησης του Διαστήματος (JAXA) σε συνεργασία με το Ασιατικό Ινστιτούτο Τεχνολογίας (Asian Institute of Technology) με έδρα την Ταϋλάνδη.

Οι εικόνες παρέχονται από πλήθος δορυφόρων, μεταξύ των οποίων είναι οι TerraSAR-X and RapidEye από τη Γερμανία, ο SPOT-5 από τη Γαλλία και Envisat της ESA, και συνδυάζονται με υψηλής διακριτικής ικανότητας εικόνες από Αμερικανικούς δορυφόρους.

Τις πρώτες 48 ώρες που ακολούθησαν τον σεισμό είχαν συγκεντρωθεί περισσότερες από 63 εικόνες. Οι εικόνες αυτές δόθηκαν στα σωστικά συνεργεία, αλλά και στα κέντρα αποφάσεων όπου σχεδιάζεται ο τρόπος αντιμετώπισης της καταστροφής.

Επιπλέον, μία γραμμή επικοινωνίας έχει ανοίξει με κέντρα εμπειρογνωμόνων στη Γαλλία (Service Régional de Traitement d'Image et de Télédétection – Sertit), στη Γερμανία (Deutsches Zentrum für Luft- und Raumfahrt – Ζentrum für satellitengestützte Kriseninformation – DLR-ZKI) και στα Ηνωμένα Έθνη (United Nations Institute for Training and Research (UNITAR) Operational Satellite Applications Program – UNOSAT).

Tις επόμενες εβδομάδες, η πρόσβαση σε νέες εικόνες από τις πληγείσες περιοχές θα βοηθήσει τα σωστικά συνεργία να συνεχίσουν το δύσκολο έργο τους, καθώς και να ξεκινήσει ένας λεπτομερής απολογισμός της καταστροφής πριν την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης με επισκευές και ανακατασκευές.

Τα δορυφορικά δεδομένα θα βοηθήσουν επίσης τους επιστήμονες να διαμορφώσουν μία ακριβέστερη εικόνα του κινδύνου που ένας σεισμού τέτοιου μεγέθους εγκυμονεί και την ανάπτυξη στο μέλλον συστημάτων προειδοποίησης.

Η Ιαπωνία βρίσκεται στο εσωτερικό του επονομαζόμενου «Δακτυλίου του Πυρός», μίας ζώνης σε σχήμα πετάλου που «κυκλώνει» τη Νότια Αμερική, την Αλάσκα, την Ιαπωνία και εκτείνεται έως τη Νέα Ζηλανδία. Περισσότερο από το 75% των ηφαιστείων του πλανήτη συναντάται στην περιοχή αυτή. Γι' αυτό και η Ιαπωνία κατατάσσεται ανάμεσα στις χώρες υψηλού κινδύνου που απειλούνται από σεισμούς.

Η πρωτοβουλία "Geo-Hazard Supersites", την οποία συντονίζει η Διεθνής Ομάδα για την Παρατήρηση της Γης (Group on Earth Observations), έχει συγκεντρώσει δορυφορικές παρατηρήσεις από τα τελευταία 20 χρόνια, οι οποίες θα αναλυθούν με απώτερο σκοπό να εκτιμηθεί ο κίνδυνος που ελλοχεύει.

Η τεχνική της συμβολομετρίας επιτρέπει την εκτίμηση της παραμόρφωσης που έχει υποστεί το ανάγλυφο της περιοχής που έχει πληγεί περισσότερο από τη σεισμική δόνηση. Τα αποτελέσματα θα βοηθήσουν στην καλύτερη κατανόηση του μηχανισμού μετάδοσης κίνησης στις τεκτονικές πλάκες που συγκλίνουν ανοιχτά των ακτών της Ιαπωνίας.

Σαν χαρακτηριστικό παράδειγμα συνεργασίας μεταξύ διαστημικών υπηρεσίων από όλο τον κόσμο, η πρωτοβουλία αυτή προάγει την έρευνα για τους πιθανούς κινδύνους μίας νέας ισχυρής σεισμικής δόνησης, προσφέροντας στην ερευνητική κοινότητα πρόσβαση σε ένα πλήθος παρατηρησιακών δεδομένων.