Van buiten de aarde tot in het oog

De lenzenmarkt is heel competitief en biedt alsmaar complexere producten aan zoals varifocale lenzen (die een geleidelijke toenemende sterkte hebben van de rand naar het midden van de lens toe) en hoogwaardige contactlenzen. Daarbij is het uiterst belangrijk dat zo'n lens heel nauwkeurig gemaakt wordt.

Elke lens moet nauwgezet gecontroleerd worden om er zeker van te zijn dat ze voldoet aan de vereisten van de patiënt. Het Belgische bedrijf Lambda-X heeft juist daarvoor een toestel ontwerpen, dat gebaseerd is op een instrument uit de ruimtevaart.

Lambda-X is gevestigd in Nijvel en werkt al lang met ESA samen. Het bedrijf ontwikkelde uit een apparaat voor onderzoek in de ruimte een toestel voor kwaliteitscontrole op de aarde met aanzienlijk betere producten als resultaat.

Het toestel controleert op het einde van de productielijn heel nauwkeurig de hele lens, ook het binnenste ervan. Het is zelfs in staat om implantaatlenzen te bekijken, die chirurgen bij patiënten met cataract aanbrengen.

'Een van de grootste uitdagingen bij de productie van elke lens is om telkens de juiste vorm te kunnen realiseren', zegt Marc Halbach van PhysIOL, dat een klant is van Lambda-X.

'Lenzen die niet de juiste vorm hebben of niet perfect zijn kunnen ongemakken veroorzaken of voor een ontwricht zicht zorgen. In tegenstelling tot gewone contactlenzen kan men een lens in het oog niet zomaar weggooien wanneer ze niet voldoet.'

'Het is dus van vitaal belang dat we er zeker van kunnen zijn dat elke lens voldoet aan onze uiterst strenge kwaliteitsnormen.' 

Van gewichtloosheid naar beter zien

Lambda-X ontwikkelde en bouwde reeds meer dan 30 optische instrumenten en meettoestellen die eerder reeds de ruimte ingingen of dat in de toekomst nog zullen doen.

Zo zal een compact instrument aan boord van ESA's Trace Gas Orbiter de atmosfeer van de planeet Mars onderzoeken, terwijl er zich ook verschillende instrumenten aan boord van het internationaal ruimtestation ISS bevinden.

Eén van die instrumenten onderzoekt het gedrag van vloeistoffen en gassen in gewichtloosheid.

'Uit pure nieuwsgierigheid legde ik mijn bril in het apparaat en we realiseerden eerder toevallig dat we er ook heel nauwkeurig optische lenzen en oppervlakten mee konden meten', aldus Olivier Dupont, CEO van het bedrijf. Een en ander leidde uiteindelijk tot een machine om ooglenzen veel nauwkeurig te controleren dan andere toestellen en het succes was zo groot dat het bedrijf in dit domein zelfs een wereldleider is geworden. 

Lenzen onder de loep

Hierbij wordt niet alleen het lensoppervlak maar ook de binnenzijde in kaart gebracht. Hoe dit in zijn werk gaat? 'Als men zonlicht doorheen de hete lucht boven een kaars of een toaster op een heldere muur ziet schijnen, dan kringelen er grijze slierten rond die op rook gelijken. Door hun schaduw waar te nemen kunnen we de optische eigenschappen meten van de hete lucht of - in ons geval - de lens.'

Dat betekent zowel op het vlak van tijd als arbeid een groot winstvoordeel omdat operatoren hun toestellen niet moeten kalibreren (het vergelijken van een systeem met een standaard) zoals bij andere methoden. Bovendien is de software heel gemakkelijk te gebruiken, zijn er veel opties en is er een volledige traceerbaarheid.'

Voor Lambda-X betekent de samenwerking met producenten zoals PhysIOL dat beide bedrijven betere diensten kunnen aanbieden.

'We hebben veel van Lambda-X geleerd en zij ook van ons. Het is een voor beide kanten voordelig proces waarbij technologie en kennis wordt uitgewisseld en dat was heel nuttig bij onze recente doorbraken op het vlak van implantaatlenzen', zegt Marc Halbach.

Lambda-X hoopt alvast dat hun instrument de weg zal vinden naar het kabinet van de opticien, zodat hij kan nagaan dat de lenzen of bril die u bestelt precies voldoen aan de wensen.

'Werken in de ruimte is voor ons een droom die waarheid is geworden', aldus Olivier Dupont. 'Als we die ervaring kunnen gebruiken om mensen beter te doen zien dan denk ik dat we, op onze eigen bescheiden manier, sommigen kunnen helpen een beter leven te leiden.'

'Dit is een van de vele voorbeelden van een transfer van ruimtevaarttechnologie, die hier op aarde een verschil maken', zegt Sam Waes van het bedrijf Verhaert.

Verhaert is de Belgische agent van ESA's Technology Transfer Programme. Dit programma helpt de industrie om technologie die ontwikkeld wordt voor de Europese ruimtevaartprogramma's ook ten volle te benutten op onze planeet.

'Dankzij deze transfer kunnen we nu een veel betere kwaliteitscontrole doen van lenzen. In het bijzonder zorgt dit voor een grote verbetering van implantaatlenzen, die bij cataractoperaties de natuurlijke lens van het oog vervangen, en voor gezichtcorrigerende operaties.'