Jak przygotować się na uderzenie asteroidy
ESA i urzędy zarządzania kryzysowego z dwóch państw UE przećwiczyły 25 listopada scenariusz postępowania na wypadek zderzenia kosmicznej skały z Ziemią.
Postępowaniu w razie wykrycia asteroidy zmierzającej w naszą stronę poświęcone było dwudniowe szkolenie, które odbyło się w listopadzie 2014 r. Wzięli w nim udział eksperci z programu Świadomości Sytuacyjnej w Przestrzeni Kosmicznej (Space Situational Awareness, SSA) ESA i przedstawiciele instytucji zajmujących się zarządzaniem kryzysowym w krajach europejskich.
Były to pierwsze takie ćwiczenia w historii Europejskiej Agencji Kosmicznej. W ich ramach ćwiczono procedury – od odliczania do uderzenia – jakie należy podjąć w przypadku wykrycia różnej wielkości obiektów bliskich Ziemi, tzw. near Earth object (NEO).
Kurs zakładał uderzenie fikcyjnej, ale jak najbardziej prawdopodobnej, asteroidy o średnicy między 12 a 38 metrów, lecącej z prędkością 12,5 km/s. Mniejszy z rozmiarów odpowiada wielkości asteroidy z Czelabińska, większy – asteroidzie tunguskiej z 1908 roku.
Czas to kluczowy czynnik
Uczestniczące w szkoleniu drużyny musiały zdecydować, co zrobić w pięciu kluczowych momentach: na 30, 26, 5 i 3 dni przed oraz na 1 godzinę po uderzeniu.
„Przewidywanie skutków i zniszczeń wywołanych jakimkolwiek uderzeniem asteroidy wymaga wzięcia pod uwagę ogromnej liczby zmiennych. To czyni takie symulacje bardzo złożonymi” – mówi Detlef Koschny, kierownik ds. NEO w biurze SSA.
„Trzeba wziąć pod uwagę m.in. wielkość, masę, prędkość i kąt uderzenia, a także skład asteroidy. Nie powinno to jednak przeszkodzić Europie w opracowaniu wszechstronnego zestawu środków, które mogłyby zostać powzięte przez władze krajowe, a które byłyby na tyle elastyczne, aby zapobiec wielu możliwym skutkom takiego uderzenia” - komentuje.
„Pierwszym krokiem jest badanie obiektów NEO i skutków zderzeń z nimi oraz zrozumienie ich naukowych podstaw” – dodaje Koschny.
Jak powinna zareagować Europa
W warsztatach wzięli udział przedstawiciele różnych urzędów i agencji dwóch państw członkowskich ESA – Niemiec i Szwajcarii, w tym z niemieckiego federalnego biura ds. ochrony ludności i zarządzania kryzysowego, DLR, szwajcarskiego ministerstwa edukacji, badań i innowacji, a także ze szwajcarskiego narodowego centrum ds. sytuacji nadzwyczajnych i federalnego biura ds. ochrony ludności.
Starali się odpowiedzieć na takie pytania, jak: jak Europa powinna zareagować, kto powinien zostać poinformowany, jakie dane i komu powinny zostać przekazane.
„Około trzech dni przed przewidywanym zderzeniem chcielibyśmy mieć w miarę dokładne oszacowanie masy, wielkości, składu asteroidy i miejsca uderzenia” – tłumaczy Gerhard Drolshagen z zespołu ds. NEO w ESA.
„Wszystkie te czynniki wpływają bezpośrednio na skutki uderzenia, ilość wydzielonej energii, a w konsekwencji na potencjalne działania, jakie mogą podjąć służby cywilne” - podkreśla.
Czelabińsk: obrażenia spowodowane nadciśnieniem
Dla przykładu: superbolid czelabiński z 2013 roku wszedł w górne warstwy atmosfery pod małym kątem z prędkością ok. 18,6 km/s. Rozpadł się na wysokości 25-30 km, co wyzwoliło energię równoważną 480 000 ton trotylu. Asteroida ta miała masę około 12 000 ton i średnicę 19 metrów.
Mimo realnego zagrożenia, nie odnotowano żadnych rannych w wyniku spadających fragmentów bolidu. Jednak fala uderzeniowa, która dotarła do powierzchni Ziemi, i związane z nią nadciśnienie spowodowały obrażenia u ponad 1500 osób i uszkodzenia 7300 budynków.
Wiele osób, które oglądało zjawisko przez okna, zostało pokaleczonych odłamkami pękających szyb.
„W takim przypadku właściwe ostrzeżenia władz cywilnych powinny zawierać jedynie zalecenia niezbliżania się do okien i pozostania w najmocniejszej części budynku, np. w piwnicy. Podobnie jak ma to miejsce w USA w standardowych ostrzeżeniach o tornadach” – tłumaczy Gerhard.
W przypadku prawdziwego uderzenia asteroidy ESA odegra kluczową rolę. Agencja będzie musiała ostrzec zarówno instytucje ochrony cywilnej, jak i wykonawcze o miejscu i czasie uderzenia. Jej zadaniem będzie także udostępnienie rzetelnych danych naukowych, w tym o możliwych skutkach zderzenia, oraz zapewnienie miarodajnych i godnych zaufania informacji.
Międzynarodowe procedury i koordynacja
Jednym z wniosków, jakie płyną z warsztatów, jest kluczowa rola planowania kryzysowego i przećwiczenia rozwoju wydarzeń w przypadku uderzeń asteroid. Spotkanie wskazało także wiele kwestii otwartych, jak wymagania stawiane przed instytucjami ochrony cywilnej czy rodzaj informacji, które może dostarczyć program SSA, i czas, w jakim mogą być one dostępne.
Warsztaty to kolejny krok na drodze do ustanowienia międzynarodowej procedury w przypadku tego typu zagrożeń. W szczególności miałaby ona dotyczyć dystrybucji informacji i ustalenie możliwych działań zapobiegawczych.
Zespół ds. NEO Europejskiej Agencji Kosmicznej współpracuje z międzynarodowymi partnerami, agencjami i organizacjami, w tym z ONZ, aby wspólnie koordynować działania na wypadek zagrożenia uderzeniem w przyszłości.
Aby ESA i Europa były lepiej przygotowane na taką sytuację, planowane są podobne ćwiczenia. W najbliższych, w 2015 roku, wezmą udział przedstawiciele kolejnych krajów.
