Planetoïden: een schat uit het verleden, een bedreiging voor de toekomst
Een botsing van een stuk ruimterots met een diameter van niet meer dan 500 meter, maar een massa van bijna 1000 miljoen ton, met de aarde... Het zou een ramp van formaat zijn. Drie industriële teams voeren in dit verband nu studies uit voor het ESA-programma Don Quichote.
ESA bekijkt al enige tijd hoe we kunnen vermijden dat een een zogenaamd Near-Earth Object (NEO) met onze planeet zou botsen. Het gaat hierbij om planetoïden die de aarde heel dicht kunnen naderen.
In 1996 vroeg de Raad van Europa aan het Europese ruimtevaartagentschap om actie te ondernemen als onderdeel van een "globale strategie op lange termijn voor maatregelen tegen mogelijke inslagen". Al gauw volgden aanbevelingen van andere internationale organisaties, waaronder de Verenigde Naties en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO).
Don Quichote
Als antwoord op deze en andere verzoeken gaf ESA de opdracht voor een aantal studies om de mogelijke dreiging te evalueren en mogelijke programma's te evalueren. Dat gebeurde via het General Studies Programme (GSP).
In juli 2004 werd de eerste fase voltooid. Een groep specialisten, aangeduid door ESA, vond dat het programma Don Quijote maximale voorrang voor uitvoering moest krijgen.
Nu is het aan de industrie om met de beste ontwerpen voor een dergelijke missie voor de dag te komen. Drie industriële teams kregen een contract om zogenaamde fase-A studies uit te voeren.
Een eerste team staat onder leiding van Alcatel Alenia Space en omvat onderaannemers en adviseurs uit heel Europa en Canada. Alcatel Alenia Space ontwikkelde onder meer de succesvolle ESA-sonde Huygens die vorig jaar landde op de Saturnusmaan Titan en werkt nu aan het programma ExoMars.
Bij een tweede team staat EADS Astrium aan het hoofd. Het omvat Deimos Space uit Spanje en adviseurs uit verschillende Europese landen, die hun ervaring bij het ontwerp van verschillende interplanetaire ESA-ruimtesondes zoals Rosetta, Mars Express en Venus Express samenbrengen.
Een laatste ploeg wordt geleid door QinetiQ uit het Verenigd Koninkrijk. Er zijn bedrijven en partners bij betrokken uit Zweden en België, die ervaring hebben op het vlak van mini- en microsatellieten zoals de made in Belgium kunstmaan Proba van Verhaert Space (het vroegere Verhaert Design and Development, waarin QinetiQ vorig jaar een aandeel van 90% verwierf).
De drie teams gaan nu aan de slag. In oktober zal ESA hun studies bekijken, bijgestaan door een internationale groep van experts. De resultaten zullen begin 2007 beschikbaar zijn.
Kosmisch bombardement
Onmiddellijke paniek is overigens niet nodig. Het risico op een inslag vanuit de kosmos is klein. Maar anderzijds niet onmogelijk... De planetoïde 99942 Apophis zal de aarde in 2029 zo dicht naderen (naar schatting tot amper 30.000 kilometer, minder dan een tiende van de afstand aarde-maan), dat hij met het blote oog zichtbaar zal zijn. Als een dergelijk kosmisch brokstuk de aarde zou treffen, dan zou dat gelijk staan aan de explosie van een aanzienlijk deel van ons kernarsenaal en de verwoestingen zouden grensoverschrijdend zijn.
Gelukkig komen inslagen van grote planetoïden (planetoïde is overigens een meer correcte Nederlandse term voor asteroïde) maar redelijk weinig voor, maar kleinere inslagen zijn veel waarschijnlijker. In 1908 werd een weinig bevolkt bosgebied in Siberië waarschijnlijk ten gevolge van een inslag over een oppervlakte van 2000 vierkante kilometer verwoest. Enkele uren later en er was van het dichtbevolkte Sint-Petersburg of Londen niet veel meer heel gebleven...
Planetoïden maken deel uit van de geschiedenis van onze planeet. Dat kan men zien als men de Barringer Meteor Crater in de Amerikaanse staat Arizona bezoekt of een kleine telescoop naar de maan richt. De massa's kraters op de maan zijn het bewijs dat de aarde en zijn kosmische metgezel ooit een hevig bombardement van planetoïden hebben ondergaan.
Tijdcapsules
Op de aarde zijn de resten van meer dan 160 inslagen geïdentificeerd. De krater Chicxulub op het Mexicaanse schiereiland Yucatan getuigt van een inslag die heel waarschijnlijk het uitsterven van de dinosaurussen heeft veroorzaakt, 65 miljoen jaar geleden.
De geschiedenis van ons zonnestelsel is er een van botsingen. Planetoïden en kometen zijn overblijfselen van de turbulente periode waarin de planeten ontstonden. Daarom zijn ze een soort 'tijdcapsules', die informatie kunnen opleveren over de vroege dagen van het zonnestelsel. Planetoïden kunnen ons veel vertellen over de evolutie van het zonnestelsel en misschien wel 'hints' geven over het ontstaan van het leven op de aarde.
Ook kometen zijn primitieve bouwstenen van het zonnestelsel. Eén ervan, komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko, krijgt in 2014 bezoek van de ESA-sonde Rosetta. Bij deze zeer ambitieuze missie zal voor het eerst een landing op een komeet worden uitgevoerd. Rosetta zal op weg naar de komeet ook de planetoïden Steins en Lutetia voorbijvliegen. Rosetta moet onder meer helpen uitzoeken of kometen water en organismen op onze planeet deden terechtkomen en zo bijdroegen tot het ontstaan van leven.
Hidalgo en Sancho
Bij het wetenschappelijk programma van ESA is men al op zoek naar toekomstige uitdagingen. Het plan Cosmic Vision 2015-2025 heeft het ophalen van bodemstalen van het oppervlak van een planetoïde geïdentificeerd als uiterst belangrijk om meer te weten te komen over de geschiedenis en de samenstelling van ons zonnestelsel.
Planetoïden en kometen zijn fascinerende objecten. Ze kunnen leven op een hemellichaam doen ontstaan, maar het ook vernietigen. Onderzoekers in heel de wereld besteden dan ook veel energie en enthousiasme bij het ontsluieren van hun mysteries.
Voorlopig is de lancering van Don Quichote gepland voor 2011. ESA ziet het project als een technologische verkenner, die de kans dat de aarde door een grote planetoïde wordt geraakt moet verkleinen, maar het is eveneens een wegbereider voor toekomstige ESA-missies in het zonnestelsel. De studies van de Europese industrie brengen deze testmissie nu dichterbij.
ESA noemt Don Quichote een afbuigmissie, die volledig gebaseerd is op conventionele ruimtevaarttechnologie. Daarbij zou de sonde Hidalgo met grote snelheid op een planetoïde te pletter slaan. Een tweede sonde met als naam Sancho zou daar al eerder aankomen en onder meer meten welke gevolgen de inslag heeft op de baan van het hemellichaam. Sancho zou ook maandenlang metingen uitvoeren van de planetoïde en foto's maken. Er zou ook wetenschappelijke apparatuur op het oppervlak van de planetoïde worden neergezet.
Meer informatie
Andrés Gálvez
Advanced Concepts and Studies Office
Andres.Galvez@esa.int
