Agency

Aftelling voor ambitieuze ESA-missie naar Mars

21/05/2003 637 views 0 likes

ESA / Space in Member States / Belgium - Nederlands

Op 2 juni vertrekt de eerste Europese sonde naar Mars. Het is de eerste volledig Europese missie naar een andere planeet. Mars Express moet de Rode Planeet grondiger dan ooit verkennen.

Mars Express heeft een heel ambitieuze opdracht. Hij moet niet alleen op zoek gaan naar water, maar ook het 'gedrag' van de hele planeet bestuderen. Maar de grootste ambitie is de speurtocht naar leven. Mars Express is de eerste missie in meer dan 25 jaar tijd die dit aandurft.

Mars heeft de mens altijd al gefascineerd. Geen andere planeet kreeg al zoveel keer bezoek van ruimtesondes. Maar het was niet gemakkelijk de geheimen van Mars te ontrafelen. Het lijkt in tegendeel wel dat ze met elke missie ingewikkelder werden en in aantal toenamen. Toen de eerste Amerikaanse Mariner-sondes in de jaren '60 naar Mars werden gelanceerd verwachtte het publiek een 'tweelingbroer' van de aarde, een groene onbewoonde planeet met oceanen. De Mariners deden de droom uiteenspatten en toonden een dor oppervlak van de planeet.

In 1976 gingen de Viking-sondes naar leven zoeken op Mars, maar ze konden geen uitsluitsel leveren. Mars zag er droog, koud en onbewoond uit: helemaal de tegenpool van de aarde. Twintig jaar later hebben nieuwe moderne ruimtetuigen dat beeld veranderd, maar ze zorgden voor nieuwe vragen. Volgens de huidige gegevens was Mars waarschijnlijk in het verleden veel warmer. Onderzoekers denken dat Mars ooit oceanen had en op die manier in het verleden misschien wel leven kon herbergen.

Van warm en nat tot droog en koud

Barsten op het Marsoppervlak: sporen van water?

'We weten niet wat er met de planeet in het verleden is gebeurd. Welk proces heeft ervoor gezorgd dat Mars de droge en koude wereld is geworden die we vandaag waarnemen?' vraagt projectwetenschapper voor Mars Express Agustin Chicarro zich af.

'Met Mars Express komen we het te weten. Daarenboven willen we een globaal beeld van Mars bekomen: zijn geschiedenis, zijn geologie en hoe de planeet evolueerde. Echt planetenonderzoek!'

Mars Express moet de Rode Planeet tegen het eind van december 2003 bereiken na een tocht van iets meer dan zes maanden. Zes dagen voor hij in zijn definitieve baan rond Mars komt stoot Mars Express de lander Beagle 2 af, genoemd naar het schip waarop Charles Darwin de inspiratie vond voor zijn evolutieleer. Mars Express zal de planeet en zijn atmosfeer waarnemen vanuit een bijna-polaire baan en moet minstens gedurende een heel Marsjaar, 687 aardse dagen, operationeel blijven. Beagle 2 zal landen in de buurt van de evenaar van Mars. Waarschijnlijk is het ooit overstroomd en misschien zijn er sporen van leven bewaard gebleven.

Mars Express heeft zeven geavanceerde experimenten aan boord, naast de Beagle 2-lander. Ze werden gebouwd door een reeks wetenschappelijke instellingen in heel Europa en ook in de Verenigde Staten, Japan en China. Het gaat om een radar om onder het Marsoppervlak te speuren, een camera om beelden in hoge resolutie te maken, spectrometers om het oppervlak en de atmosfeer waar te nemen, een plasma-analysator en een radio-experiment.

De camera zal de volledige planeet in 3D en in kleur in kaart brengen. Voor bepaalde gebieden zullen de opnamen details van slechts twee meter tonen. Een van de spectrometers brengt de mineralogie van het oppervlak met grote nauwkeurigheid in kaart.

Waar is het water?

Bevroren water en koolstofdioxide aan de polen van Mars

Sommige instrumenten spelen een sleutelrol om uit te vissen wat er gebeurde met het water dat ooit zo overvloedig aanwezig was op de planeet. Zo zal de radar zoeken naar water en ijs onder het oppervlak en dat tot een diepte van enkele kilometers. Onderzoekers denken dat ze een laag van ijs of permafrost zullen vinden en willen de dikte ervan meten.

Andere waarnemingen met de spectrometers moeten helpen bepalen hoeveel water er zich nog in de atmosfeer bevindt. Ze moeten ook uitwijzen of er nog een volledige 'watercyclus' is op Mars zoals bijvoorbeeld hoe water in de poolgebieden terechtkomt en hoe het verdampt naargelang de seizoenen.

'Deze gegevens zullen duidelijk maken hoeveel water er nog is overgebleven. Er zijn duidelijke aanwijzingen dat er in het verleden water op Mars was - droge rivierbeddingen en sedimentaire lagen - en ook dat er nu nog water is. Maar we weten niet hoeveel. Mars Express zal het ons vertellen', aldus Chicarro.

Op zoek naar leven

De instrumenten aan boord van Beagle 2 gaan de geologie en het klimaat van het landingsgebied onderzoeken. Maar ze zullen vooral naar sporen van leven zoeken.

In tegenstelling tot de Vikings gaat Beagle 2 naar bewijzen van zowel huidig leven als vroeger leven zoeken. Onderzoekers zijn er zich nu van bewust dat enkele biologische experimenten niet volstaan om naar leven te zoeken. Ze zullen verschillende soorten proeven combineren om resultaten die elkaar tegenspreken van tafel te vegen.

Beagle 2 heeft een heuse 'neus' om te 'snuffelen' naar sporen van huidige of vroegere biologische activiteit. Deze neus is in feite een gasanalysator. Onderzoekers willen nagaan of koolstofmineralen, als ze op Mars voorkomen, een rol hebben gespeeld bij biologische processen. Beagle 2 moet ook gassen zoals methaan detecteren. Die kunnen volgens de onderzoekers alleen maar door levende organismen geproduceerd worden.

Beagle 2 zal ook bodemmonsters van onder het Marsoppervlak kunnen verzamelen, zowel onder grote rotsblokken of er binnenin, waar dodelijke ultraviolette straling van de zon niet kan komen. Deze bodemmonsters zullen worden verzameld met een 'mol' die met een snelheid van één centimeter per zes seconden over het oppervlak van kruipen en tot twee meter diep kan graven.

Mars Express zal waardevolle informatie leveren in het kader van de internationale inspanningen om Mars te verkennen. 'Mars Express is cruciaal en moet een kader leveren waarbinnen alle verdere waarnemingen van Mars zullen worden begrepen', zegt Chicarro.

Mars Express bevindt zich nu op de lanceerbasis Bajkonoer in Kazachstan en wordt klaargemaakt om er met een Sojoez/Fregat-raket gelanceerd te worden op 2 juni 2003.