Belgisch generaal 'grootvader' van de ruimtevaart
De Rus Konstantin Tsiolkovski wordt algemeen beschouwd als de 'vader' van de ruimtevaart. Maar nog voor Tsiolkovski publiceerde de Belgische generaal-majoor Casimir-Erasme Coquilhat voor het eerst de formule die aan de basis ligt van de werking van een raket in de ruimte.
In 1873 verscheen in Mémoires de la Société Royale des Sciences de Liège een artikel van 16 pagina’s met als titel Trajectoires des fusées volantes dans le vide, waarin banen van raketten in het luchtledige worden beschreven.
De schrijver van het artikel was generaal-majoor Casimir-Erasme Coquilhat (1811-1890). In dat artikel stond voor het eerst de formule die aan de basis ligt van de werking van een raket in de ruimte. Het was een onderdeel van een artikel dat de wiskundige basis legde om de beweging van militaire raketten met vaste brandstof te berekenen.
Lang voor Tsiolkovski
Die formule werd tot nu toe toegeschreven aan de Rus Konstantin Edoeardovitsj Tsiolkovski (1857-1935), die ze in 1903 publiceerde in zijn boek De exploratie van de kosmische ruimte bij middel van raketten. Toen de ruimtevaart realiteit werd kwam zijn werk in de belangstelling en werd hij als 'vader' van de ruimtevaart beschouwd.
Maar dertig jaar eerder had de Belgische militair Coquilhat dus reeds de formule neergeschreven in een academisch wetenschappelijk tijdschrift. Drie door ruimtevaart gepassioneerde landgenoten (Jean-Jacques Serra, Philippe Jung et Théo Pirard) ontdekten het artikel van Coquilhat en twee van hen stelden hun vondst vorig jaar voor op het 59ste Internationaal Astronautisch Congres in het Schotse Glasgow.
Casimir-Erasme Coquilhat (1811-1890) was een groot specialist op het vlak van artillerie in het toen nog jonge Belgisch leger. Zijn militaire carrière liep van de Belgische onafhankelijkheid in 1830 tot 1874. Hij had een gave voor wiskunde en hij schreef gevat over wetenschappelijke vraagstukken.
Zijn artikel Trajectoires des fusées volantes dans le vide steunde op de cursussen die hij had gevolgd aan de Universiteit van Luik, op pyrotechnische handleidingen en de handleidingen over artillerie voor de opleiding van officieren.
Zijn artikel was klaar op 11 april 1871 en werd in 1873 gepubliceerd, 25 jaar voor Tsiolkovski met wiskunde inzag dat raketten konden worden gebruikt om de hemel te bestormen. Voor zover bekend was het ook de laatste publicatie van generaal Coquilhat. Het artikel geraakte slechts in heel beperkte kring bekend.
Maar zonder dat hij dat zelf inzag legde Coquilhat de wiskundige basis voor wat in de 20ste eeuw de ruimtevaart zou worden. De vergelijking van Tsiolkovski zou dus eigenlijk de vergelijking van Coquilhat moeten genoemd worden…
Aan boord van het internationaal ruimtestation ISS hangen onder meer foto’s van Tsiolkovski en van 's werelds eerste ruimtevaarder Joeri Gagarin aan de wand van de Russische module Zvezda. Misschien verdient Casimir-Erasme Coquilhat als miskende pionier van de ruimtevaart daar ook een plaatsje?
Wie was Casimir-Erasme Coquilhat?
Casimir-Erasme Coquilhat werd geboren in Gent, al waren zijn ouders van Franse afkomst. Zijn vader maakte deel uit van het leger van Napoleon en had zich op 4 oktober 1811 gevestigd in wat later België zou worden.
Coquilhat studeerde wiskunde aan de Universiteit van Luik. In die stad sloot hij zich aan bij vrijwilligers die de Hollanders in de septemberdagen van 1830 het leven moeilijk maakten. In december 1830 nam hij dienst bij de artillerie van het pas opgerichte Belgisch leger.
In mei 1831 kreeg hij de graad van onderluitenant. Hij werd professor aan de artillerieschool in Luik in november van hetzelfde jaar. Twintig jaar later werd hij onderdirecteur van de de koninklijke kanonnengieterij in Luik. Daarna werd hij onderinspecteur van oorlogswapens, waarvan er enkele gemaakt werden met zijn naam erop. Hij kreeg in 1858 de rang van luitenant-kolonel en werd benoemd tot bevelhebber over het artilleriemateriaal in Antwerpen. Hij beëindigde zijn militaire loopbaan als generaal-majoor en provinciebevelhebber.
Hij schreef een theoretische cursus over artillerie en voerde verschillende verbeteringen in voor de fabricatie en het gebruik van artillerie. In 1872 publiceerde hij een artikel over de verdediging van Parijs.
In juli 1873 aanvaardde hij met tegenzin een overplaatsing van de provincie West-Vlaanderen en hij vroeg een audiëntie bij koning Leopold II om zijn bewezen diensten naar waarde te laten schatten. Hij moest uiteindelijk gedwongen op pensioen gaan.
Maar daarvoor vocht hij nog een duel uit met de generaal-majoor die zijn plaats had ingenomen in Antwerpen. Niemand geraakte gewond, maar in 1875 werd Coquilhat door het militair gerecht voor het duel veroordeeld. Hij overleed op 26 oktober 1890 in Antwerpen en geraakte in de vergetelheid.
Zijn zoon Camille-Aimé Coquilhat (1853-1891) bracht het overigens tot vice-gouverneur van Congo, waar hij aan de gevolgen van een ziekte overleed. Tot in 1966 heette de hoofdstad van de Evenaarsprovincie – nu Mbandaka – zelfs Coquilhatstad.
Naar een originele tekst van Jean-Jacques Serra, Philippe Jung en Théo Pirard. Met dank aan Herman Henderickx.
