Belgisch gps-meetstation op Antarctica
De Belgische poolbasis Prinses Elisabeth in Utsteinen op Antarctica wordt op 15 februari officieel ingehuldigd. De Koninklijke Sterrenwacht van België installeert er twee gps-meetstations.
De basis Prinses Elisabeth biedt onderdak aan wetenschappers die waarnemingen en metingen uitvoeren op de Zuidpool. Dankzij dit wetenschappelijk onderzoek moeten we een beter begrip krijgen van de mechanismen die ons klimaat aandrijven en beïnvloeden en dat is dan weer een belangrijke stap in het gevecht tegen de klimaatverandering.
De Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB) neemt deel aan de wetenschappelijke missies. KSB-onderzoeker Nicolas Bergeot vertrok vorige week om twee meetstations met hoge precisie van het Global Positioning System (GPS) op de basis te installeren. De twee gps-experimenten heten ELIS (ELISabeth) en ULUX (Utsteinen LUXemburg) en komen respectievelijk uit België en Luxemburg.
Ze zullen continu de positie van het station en vervormingen van de aardkorst met millimeternauwkeurigheid opmeten. Deze gegevens zijn nodig om geofysische fenomenen beter te begrijpen.
Trage en snellere veranderingen
De gigantische massa van een ijskap is immers in staat om de aardkorst te vervormen. Dat gebeurt ook op Antarctica. Enerzijds gaat het om een bijzonder trage verandering, veroorzaakt door het smelten van een enorme ijsmassa na de laatste ijstijd 10.000 jaar geleden.
Anderzijds hebben we te maken met snellere veranderingen in het oppervlakte-ijs omwille van de opwarming van de aarde.
Om deze twee fenomenen te onderscheiden moeten de gps-metingen nog aangevuld worden met zwaartekrachtmetingen, verzameld met een absolute gravimeter. Dit wetenschappelijk onderzoek kadert in het project Geodesy for Ice in ANTarctica, kortweg GIANT. Het project wordt uitgevoerd door de KSB en de Universiteit van Luxemburg. Zij zullen jaarlijks tijdens de zomer op het zuidelijk halfrond zulke zwaartekrachtmetingen uitvoeren.
Dankzij nog een toepassing van de gps-metingen kunnen we ook onze kennis over de werking van de atmosfeer boven dat gebied vergroten. Gps stelt onderzoekers in staat de plaatselijke atmosferische parameters te bepalen zoals de hoeveelheid waterdamp en de elektronendichtheid in de ionosfeer.
Dichter netwerk
Er is nog een derde reden waarom ELIS en ULUX zo belangrijk zijn. Op Antarctica zijn zeer weinig gps-stations. Dat komt door de moeilijke toegankelijkheid van het gebied, de barre weersomstandigheden en dure communicatie die gemakkelijk wegvalt. ELIS en ULUX zorgen voor een cruciale verdichting van het netwerk van permanent observerende gps-stations op de Zuidpool. Dankzij de uitbreiding van dit netwerk is het mogelijk om met nog meer nauwkeurigheid wereldwijd posities te bepalen.
Het departement Communication, Information System and Sensors (CISS) van de Koninklijke Militaire School (KMS) zorgde in samenwerking met de KSB voor de noodzakelijke technische aanpassing van de twee experimenten aan de extreme condities op Antarctica.
De wetenschappelijke gegevens kunnen nu ook op regelmatige tijdstippen naar België worden overgebracht, waar ze geanalyseerd worden door wetenschappers van de KSB. De gps-ontvanger van ELIS is eveneens van Belgische makelij en werd gemaakt door de firma Septentrio te Leuven.
Van de zon tot de aarde
Dr. Nicolas Bergeot behaalde zijn doctoraat in 2007 aan de afdeling Interne Geofysica van het Institut de Physique du Globe in Parijs. Hij verzamelde en gebruikte gps-data voor wetenschappelijk onderzoek naar veranderingen in de ondergrond op plaatsen waar twee tektonische platen over elkaar schuiven (subductie). Deze veranderingen worden veroorzaakt door tektonische en seismische cycli.
Nicolas Bergeot bestudeerde de subductiezone in Vanuatu in de zuidwestelijke Stille Oceaan. Sinds 2007 maakt hij deel uit van de (Global Navigation Satellite System (GNSS)-groep van de KSB. Hij onderzoekt de ionosfeer door gebruik te maken van het Europees permanent netwerk van gps-stations EUREF. Dit is één van de elementen waarop het Solar-Terrestrial Center of Excellence (STCE) steunt.
Het STCE wordt door de Belgische regering gefinancierd en is een 'koepel' die knowhow combineert van de Koninklijke Sterrenwacht van België (KSB), het Koninklijk Meteorologisch Instituut (KMI) en het Belgisch Instituut voor Ruimte-Aeronomie (BIRA) met betrekking tot onderzoek van de fysische verschijnselen helemaal vanaf de zon tot de aarde.
naar info van de Koninklijke Sterrenwacht van België
Informatie
Koninklijke Sterrenwacht van België
Solar-Terrestrial Center of Excellence
Ringlaan 3
1180 Ukkel
Dr. Nicolas Bergeot
+32.(0)2.373.06.19
Nicolas.Bergeot@oma.be
Dr. Carine Bruyninx
+32.(0)2.373.02.92
Carine.Bruyninx@oma.be
