Teleskop Hubble’a świętuje 30-lecie w blasku rodzących się gwiazd
Legendarne zdjęcia i przełomy w nauce, które zawdzięczamy Kosmicznemu Teleskopowi Hubble’a, wspólnemu dziełu NASA i ESA, zmieniły nasze postrzeganie Wszechświata. Aby upamiętnić trzy dekady odkryć naukowych, prezentujemy jeden z najbardziej fotogenicznych przykładów wielu burzliwych gwiezdnych żłobków zaobserwowanych przez teleskop podczas 30 lat jego działania.
Zdjęcie przedstawia olbrzymią mgławicę NGC 2014 wraz z sąsiadującą z nią NGC 2020, które razem stanowią część ogromnego obszaru gwiazdotwórczego w Wielkim Obłoku Magellana, czyli galaktyce satelitarnej Drogi Mlecznej znajdującej się w odległości około 163 000 lat świetlnych. Zdjęcie zatytułowano „Kosmiczna rafa”, ponieważ przypomina podwodny świat.
Kosmiczny Teleskop Hubble’a został wyniesiony na orbitę 24 kwietnia 1990 roku przez prom kosmiczny Discovery i jego pięcioosobową załogę. Od czasu umieszczenia go na niskiej orbicie Ziemi dzień później teleskop otwiera nam oczy na Kosmos i zmienia powszechną wiedzę na temat Wszechświata.
Teleskop Hubble’a zrewolucjonizował współczesną astronomię nie tylko w oczach astronomów, lecz także dla ogółu ludzkości, zabierając ją w podróż pełną eksploracji i odkryć. W przeciwieństwie do innych teleskopów działających wcześniej teleskop Hubble’a sprawił, że astronomia stała się ważna, fascynująca i dostępna dla osób w każdym wieku.
Misja przyniosła do tej pory 14 milionów obserwacji i dostarczyła danych, które astronomowie na całym świecie wykorzystali do napisania ponad 17 000 recenzowanych publikacji naukowych, co czyni ją jednym z najbardziej produktywnych obserwatoriów astronomicznych w historii. Jej bogate archiwum danych będzie stanowić źródło kolejnych badań astronomicznych dla przyszłych pokoleń.
Każdego roku teleskop Hubble’a poświęca niewielką część swojego cennego obserwacyjnego czasu na wykonanie specjalnego rocznicowego zdjęcia ukazującego wyjątkowo piękne i znaczące obiekty. Obserwacje te przynoszą nowe i zaskakujące odkrycia, które wciąż nie przestają stanowić wyzwania dla naukowców, a dzięki coraz bardziej oddziałującym na wyobraźnię zdjęciom fascynują społeczeństwo.
Access the video
W tym roku teleskop Hubble’a może poszczycić się kolejną fotografię zasługującą na miano kamienia milowego ─ zdjęciem dwóch barwnych mgławic, które ukazuje, jak energetyczne, masywne gwiazdy formują swoje domy z gazu i pyłu. Chociaż na tym wykonanym w widmie światła widzialnego zdjęciu mgławice NGC 2014 i NGC 2020 sprawiają wrażenie odrębnych, w rzeczywistości są częścią jednego gigantycznego kompleksu gwiazdotwórczego. Widoczne tutaj obszary gwiazdotwórcze są zdominowane przez światło gwiazd co najmniej 10 razy masywniejszych niż nasze Słońce. W porównaniu z 10-miliardowym okresem życia naszego Słońca gwiazdy te żyją krótko ─ zaledwie kilka milionów lat.
Iskrząca centralna część mgławicy NGC 2014 to grupa jasnych, masywnych gwiazd w pobliżu środka obrazu, która zdmuchnęła kokon otaczającego ją wodoru (w kolorze czerwonym) i pyłu, z którego powstały gwiazdy. Strumień promieniowania ultrafioletowego z gromady gwiazd rozświetla otaczający ją krajobraz.
Te masywne gwiazdy wyzwalają również gwałtowne wiatry, które rozwiewają chmurę gazu znajdującą się powyżej i na prawo od nich. Gaz w tych obszarach jest mniej gęsty, dzięki czemu wiatry gwiezdne łatwiej przedostają się przez nie, tworząc sferyczne struktury przypominające koralowce. To właśnie nim mgławica zawdzięcza swoje zwyczajowe określenie „Brain Coral”.
Access the video
Niebieska mgławica poniżej NGC 2014 została natomiast ukształtowana przez jedną olbrzymią gwiazdę, która jest około 200 000 razy jaśniejsza niż nasze Słońce. Jest to przykład rzadkiej klasy gwiazd zwanych gwiazdami Wolfa-Rayeta uważanych za potomków najbardziej masywnych gwiazd. Gwiazdy Wolfa-Rayeta wyróżnia bardzo wysoka światłość i duży współczynnik utraty masy na skutek silnych wiatrów.
Gwiazda na tym zdjęciu wykonanym przez teleskop Hubble'a jest 15 razy masywniejsza niż nasze Słońce i wyzwala silne wiatry, które oczyszczają obszar wokół niej. Wyrzuca ona swoje zewnętrzne warstwy gazu, formując je na kształt stożka i odsłaniając gorące jądro.
Ten olbrzym wydaje się przesunięty względem środka, ponieważ teleskop rejestruje stożek pod nieco nachylonym kątem. Za kilka milionów lat ta gwiazda może stać się supernową. Lśniący, niebieski kolor mgławicy pochodzi z gazowego tlenu, który jest podgrzewany do około 11 000°C, a to temperatura znacznie wyższa od temperatury otaczającego ja gazowego wodoru.
Access the video
Zarówno duże, jak i małe gwiazdy powstają wówczas, gdy chmury pyłu i gazu zapadają się pod wpływem grawitacji. Gdy więcej materii spada na formującą się gwiazdę, jej centralna część staje się w końcu wystarczająco gorąca i gęsta, aby wywołać reakcję syntezy jądrowej, która powoduje świecenie gwiazd, w tym naszego Słońca. Masywne gwiazdy stanowią zaledwie kilka procent miliardów gwiazd w naszym Wszechświecie. Odgrywają one jednak kluczową rolę w jego kształtowaniu poprzez wiatry gwiezdne, wybuchy supernowych i produkcję ciężkich pierwiastków.
Kosmiczny Teleskop Hubble'a ukształtował wyobraźnię całego pokolenia, inspirując nie tylko naukowców, lecz także niemal wszystkich ludzi – powiedział prof. Günther Hasinger, dyrektor naukowy ESA. Ma to ogromne znaczenie dla owocnej i długotrwałej współpracy między NASA i ESA – dodał Hasinger.
Access the video
O Kosmicznym Teleskopie Hubble’a
Kosmiczny Teleskop Hubble'a to projekt będący efektem współpracy międzynarodowej między ESA i NASA. Rocznicowe zdjęcie zostało wykonane aparatem Wide Field Camera 3.