Kometen bevatten meer stof dan ijs
Waarnemingen van de komeet 9P/Tempel 1 door de ESA-ruimtesonde Rosetta suggereren dat kometen eerder ‘ijzige stofballen’ zijn dan ‘vuile sneeuwballen’, zoals men vroeger dacht.
Rosetta voerde zijn waarnemingen uit na de inslag van een projectiel van de Amerikaanse sonde Deep Impact op de komeet Tempel 1.
Kometen zijn interessante hemellichamen omdat ze sinds het ontstaan van het zonnestelsel zo’n 4,6 miljard jaar geleden nauwelijks veranderd zijn. Het grootste deel van hun bestaan brengen ze door in uiterst koude regionen van het zonnestelsel, ver verwijderd van de zon.
Veel stof
De NASA-sonde Deep Impact stuurde op 4 juli dit jaar een impactor af naar het oppervlak van de komeet Tempel 1 met de bedoeling het inwendige van de kern van een komeet te bestuderen.
Het projectiel van 370 kilogram raakte de komeet met een relatieve snelheid van 10,2 kilometer per seconde. De verwachting was dat bij de botsing een krater zou ontstaan met een diameter van 100 tot 125 meter en dat materiaal van de komeet de ruimte zouden worden ingeslingerd.
Bij de botsing bleek 4500 ton water te zijn verdampt, maar er kwam verrassend genog nog meer stof vrij. De ijzige kern van Tempel 1 is ongeveer zo groot als het centrum van Parijs. De inslag zou mogelijk ook een een uitbarsting van stof en gas veroorzaken en een nieuw actief gebied op het oppervlak van de komeet doen ontstaan.
Rosetta
Juist voor de inslag nam de Hubble Space Telescope een nieuwe jet waar van stof, afkomstig vanaf het oppervlak van de komeet. Onderzoekers weten niet precies wat dit soort uitbarstingen veroorzaakt.
ESA’s sonde Rosetta, op weg naar de komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko waar het ruimtetuig in 2014 aankomt, heeft een aantal uiterst gevoelige instrumenten aan boord voor onderzoek van kometen. De sonde nam de komeet Tempel 1 voor, tijdens en na de inslag waar vanuit een bevoorrechte positie op ongeveer 80 miljoen kilometer afstand van de komeet.
Europese onderzoekers namen de kern van de komeet waar met de twee OSIRIS-camera’s aan boord van Rosetta: de narrow-angle camera (NAC) en de wide-angle camera (WAC). Ze fotografeerden beide de uitgebreide wolk van stof van de inslag in verschillende filters.
Driedimensionale reconstructie
OSIRIS mat de hoeveelheid waterdamp en de diameter van de bij de inslag ontstane stofwolk. De onderzoekers konden vervolgens de verhouding stof/ijs bepalen. Die suggereerde dat kometen eerder uit stof bestaan, dat samengehouden wordt door ijs, dan dat ze uit ijs bestaan, dat ‘vervuild’ is met stof.
De onderzoekers vonden geen bewijs van toegenomen uitbarstingen op komeet 9P/Tempel 1 de dagen na de inslag. Dat wijst erop dat de inslag van meteoroïden niet de oorzaak zijn van uitbarstingen op kometen. Men hoopt ook een driedimensionale reconstructie te kunnen maken van de stofwolk rond de komeet door opnamen van OSIRS te combineren met beelden van telescopen op de aarde.
Meer informatie
Michael Küppers
Max-Planck Institut für Sonnensystemforschung
Katlenburg-Lindau, Germany
kueppers @ mps.mpg.de
Gerhard Schwehm
ESA Rosetta Project Scientist
gerhard.schwehm @ esa.int
